Najczęstsze niedobory pokarmowe występujące u pacjentów z chorobą Hashimoto

Przyczyną rozwoju niedoborów pokarmowych u pacjentów z chorobą Hashimoto z reguły nie jest występowanie samej choroby. Najczęściej do rozwoju niedoborów dochodzi w wyniku nieprawidłowego sposób żywienia, błędów dietetycznych, obniżenia tempa przemiany materii. ale także zaburzeń wchłaniania. Do ich powstawania mogą przyczyniać się także choroby towarzyszące. Dodatkowo, podwyższone pH żołądka, które obserwuje się często u pacjentów z chorobą Hashimoto może jeszcze bardziej utrudniać przyswajanie niektórych składników pokarmowych. Z kolei jak wykazano, uzupełnienie potencjalnych niedoborów pokarmowych może istotnie wpływać na skuteczność stosowanego leczenia i pomaga pozbyć się wielu dokuczliwych objawów towarzyszących chorobie Hashimoto.

Do najczęstszych niedoborów pokarmowych występujących u pacjentów z chorobą  Hashimoto zalicza się niedobór witaminy D, witaminy B12,  selenu, cynku i żelaza.

Witamina D

Witamina D jest odpowiedzialna głównie za prawidłową  mineralizację tkanki kostnej, a jej niedobór zwiększa zwłaszcza ryzyko rozwoju krzywicy (u dzieci) i osteoporozy (u osób dorosłych). Niestety, deficyt tej witaminy stanowi istotny problem zdrowotny w populacji polskiej. Pomimo, iż nawet 90% dziennego zapotrzebowania na tą witaminę może być pokryte w wyniku jej skórnej syntezy pod wpływem promieniowania słonecznego, szacuje  się, że problem niskiego stężenia witaminy D może dotykać nawet 80% mieszkańców naszego kraju. Co więcej, jak wykazano, częstość występowania niedoborów witaminy D może być jeszcze większa u osób z chorobami autoimmunologicznymi, w tym z chorobą Hashimoto. Ponadto niedobór witaminy D w tej grupie może być szczególnie niebezpieczny z uwagi na istotny wpływ tej witaminy na funkcjonowanie układu odpornościowego (3).

Jak sprawdzić czy mam niedobór witaminy D?

Aby ocenić, czy jesteś narażony na ryzyko rozwoju niedoborów witaminy D sprawdź poziom 25(OH)D (25-hydroksycholekalcyferol) w surowicy krwi. Badanie to można wykonać w praktycznie każdym laboratorium. W przypadku stwierdzonego niedoboru witaminy D (stężenie 25(OH)D < 20 ng/dl (50 nmol/l)) należy skonsultować się z lekarzem w celu włączenia suplementacji i ustalenia zalecanej dawki witaminy D (1).

Jak uniknąć niedoborów witaminy D?

Jak wcześniej wspomniano witamina D może być wytwarzana w skórze pod wpływem światła słonecznego. Jednak efektywna synteza tej witaminy w naszej szerokości geograficznej zachodzi jedynie od maja do września. Aby jednak witamina D została wytworzona w skórze w odpowiedniej ilości wymagana jest ekspozycja na światło słoneczne, przez co najmniej 15 minut dziennie z odsłoniętymi przedramionami i podudziami. Najbardziej efektywna produkcja witaminy D w skórze zachodzi w godzinach największego nasłonecznienia (od godz. 10.00 do godz. 15.00), jednak stosowanie kremów z filtrem znacznie obniża jej efektywność. Niestety większość produktów spożywczych jest uboga w witaminę D. Do jej dobrych źródeł należą jedynie tłuste ryby morskie, takie jak łosoś, makrela, halibut i śledź. Z tego względu obecnie obowiązujące rekomendacje polecają stosowanie wszystkim osobom suplementacji witaminy D w okresie od końca września do końca kwietnia, a dla osób o małej ekpozycji na słońca przez cały rok. Zalecana dawka dla osób dorosłych wynosi 800-2000 IU/d. Należy również zaznaczyć, że w przypadku występowania nadwagi i otyłości zalecana dawka witaminy D może być nawet dwukrotnie wyższa (5).

Wapń

Na niedobór wapnia się zwłaszcza narażone osoby stosujące dietę bezmleczną oraz weganie. Niedobory tego składnika są również częstsze u osób starszych. Warto pamiętać, że wapń jest niezbędny do prawidłowej budowy i mineralizacji kości. Jeśli chcesz zadbać o zdrowie układu kostnego, warto zwrócić uwagę na to, aby w Twojej diecie znalazły się produkty będące dobrym źródłem wapnia, takie jak np. mleko i nabiał. Jeśli jednak z jakiś powodów ograniczasz ich spożycie, wprowadź do swojej diety większe ilości zielonych warzyw liściastych i nasion roślin strączkowych (za wyjątkiem soi, która w dużej ilości nie jest polecana w chorobie Hashimoto). Dobrym źródłem wapnia są także nasiona chia, sezam, mak, migdały czy karob. Jeśli natomiast musisz przyjmować suplementy wapnia, wybieraj takie, które zawierają również witaminę D. Pamiętaj jednak, żeby nie łączyć suplementów wapnia z hormonami tarczycy, gdyż wapń może ograniczać ich wchłanianie.

Witamina B12

U pacjentów z chorobą Hashimoto często stwierdza się niedokrwistość megaloblastyczna, której przyczyną może być niedobór witaminy B12. Niedobór tej witaminy, oprócz występowanie niedokrwistości, często kojarzony jest z rozwojem różnego rodzaju zaburzeń neurologicznych, takich jak: mrowienia i drętwienie kończyn, nadmierne zmęczenie, spadek nastroju, depresja. Do powstania niedoboru witaminy B12 u pacjentów z chorobą Hashimoto może się również przyczyniać niedobór kwasu solnego. Wynika to z tego, że do wchłaniania tej witaminy niezbędne jest odpowiednie stężenie kwasu solnego w żołądku. Należy również zaznaczyć, że witamina B12 występuje jedynie w produktach pochodzenia zwierzęcego. Wśród produktów będących dobrym źródłem witaminy B12 wymienić należy: mięso, ryby, nabiał i jaja. Z tego względu na występowanie jej niedoborów narażeni są szczególnie weganie. Jeśli cierpisz na niedokrwistość megaloblastyczna warto sięgnąć po suplementy zawierających w swoim składzie oprócz witaminy B12 kwas foliowy. Pamiętaj, że za najbardziej aktywną i jednocześnie najbardziej polecaną formą witaminy B12 jest metylokobalamina. Jeśli chcesz sprawdzić, czy występuje u Ciebie niedobory tej witaminy sprawdź jej poziom w surowicy krwi. Dla większości osób stężenie tej witaminy powinno mieścić się w zakresie 103-517 pmol/l (140-700 pg/ml).

Selen

To jeden ze składników mineralnych, który pełni ważna funkcję w prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy. Selen bierze udział w konwersji tyroksyny do trijodotyroniny. Ponadto składnik ten pełni funkcję antyoksydacyjną i przeciwzapalną. Jest więc także niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Wyniki przeprowadzonych badań jasno wykazały, że suplementacja selenem może obniżyć poziom przeciwciał anty-TPO. W celu stwierdzenia niedoboru selenu w organizmie warto oznaczyć jego poziom w surowicy krwi. Na terenie Polski gleba jest uboga w selen, a w naszej populacji często obserwujemy niedobór tego składnika. Szacuje się, że w naszej populacji ok. 5% osób dotkniętych jest niedoborem selenu, a średni poziom tego składnika w surowicy lub osoczu Polaków wynosi ok. 70 mg/l, podczas gdy według aktualnego stanu wiedzy wartości zalecane dla mężczyzny wynoszą 85-120 mg/l, a dla kobiet 75-85 mg/l. W przypadku stwierdzenia niedoboru selenu warto włączyć do diety produkty będące dobrym źródłem tego składnika. Do produktów bogatych w selen należą: ryby, owoce morza, jaj nabiał oraz orzechy brazylijskie. W przypadku stwierdzonego niedoboru selenu warto również rozważyć jego suplementację. Należy jednak pamiętać aby każdorazowo skonsultować się w tej kwestii z lekarzem. Nie należy również przekraczać dziennej zalecanej dawki selenu (55 µg dla kobiet i mężczyzn) ponieważ nadmierne jego spożycie może być również szkodliwe (2).

Cynk

Cynk podobnie jak selen posiada właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Ponadto stężenie tego składnika mineralnego dodatnio koreluje z poziomem przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy krwi. Niedobór cynku może z kolei być związany z niedoborem hormonów produkowanych przez tarczycę: tyroksyny i trijodotyroniny. Na niedobór cynku szczególnie narażone są osoby z niedoczynnością tarczycy i podwyższonym stężeniem TSH w surowicy krwi. Niedobory tego składnika zwykle objawiają się większą podatnością na infekcje, gorszym gojeniem się ran, zaburzeniami smaku, zwiększoną  łamliwością włosów i paznokci. D produktów bogatych w cynk należą: podroby, mięso, ryby, jaja, niektóre pestki i nasiona oraz suche nasiona roślin strączkowych. Prawidłowe stężenie cynku u dorosłych wynosi natomiast 11–18 µmol/l (70–120 µg/dl), a u dzieci 11–24 µmol/l (70–160 µg/dl) (4).

Żelazo

Oprócz niedoboru witaminy B12, niedokrwistość w chorobie Hashimoto może również wynikać z niedoborów żelaza. Co więcej, niedokrwistość jest często pierwszą oznaką choroby tarczycy, w tym choroby Hashimoto. Rzeczywiście, badania przeprowadzone przez naukowców z Turcji w 2008 roku wykazały, że osoby z chorobami tarczycy mają obniżone stężenie żelaza w surowicy krwi. Z tego względu osoby z chorobą Hashimoto powinny zwrócić uwagę na odpowiednie spożycie tego składnika wraz z dietą. Warto pamiętać, że najlepszym źródłem żelaza są produkty pochodzenia zwierzęcego takie jak: mięso (zwłaszcza czerwone), podroby i jaja. W tego rodzaju produktach żelazo występuje w formie hemowej dzięki czemu jest łatwiej przyswajalne. Z kolei w produktach roślinnych, takich jak zielone warzywa, produkty pełnoziarniste, nasiona roślin strączkowych, pestki dyni i sezamu żelazo występuje w formie niehemowej. Z tego względu jest ono gorzej przyswajalne. Aby poprawiać jego przyswajanie warto przyjmować go wspólnie z  witaminą C, która wzmaga wchłanianie żelaza.

Suplementy wieloskładnikowe rozwiązaniem problemu niedoborów w chorobie Hashimoto?

Jak widać niedobory witamin i składników mineralnych mogą stanowić istotny problem u pacjentów z chorobą Hashimoto. Stosowanie wieloskładnikowych suplementów diety zawierających różne witaminy i składniki mineralne choć wydaje się być bardzo wygodne to jednak nie jest wskazane. Po pierwsze dlatego, że ilość składników w nich zawarta jest często niewystarczająca. Po drugie składniki wchodzące w skład multiwitamin często wchodzą ze sobą we wzajemne interakcje co w efekcie obniża ich wchłanianie a tym samym ich skuteczność.

Literatura

1. Jarosz M. Normy żywienia dla populacji Polski. Warszawa: IŻŻ, 2017.
2. Liontiris MI, Mazokopakis EE. A concise review of Hashimoto thyroiditis (HT) and the importance of iodine, selenium, vitamin D and gluten on the autoimmunity and dietary management of HT patients.Points that need more investigation. Hell J Nucl Med. 2017;20(1):51-56.
3. Pludowski P, Holick MF, Grant WB, Konstantynowicz J, Mascarenhas MR, Haq A, Povoroznyuk V, Balatska N, Barbosa AP, Karonova T, Rudenka E, Misiorowski W, Zakharova I, Rudenka A, Łukaszkiewicz J, Marcinowska-Suchowierska E, Łaszcz N, Abramowicz P, Bhattoa HP, Wimalawansa SJ. Vitamin D supplementation guidelines. J Steroid Biochem Mol Biol. 2018;175:125-135.
4. Rasic-Milutinovic Z, Jovanovic D, Bogdanovic G, Trifunovic J, Mutic J. Potential Influence of Selenium, Copper, Zinc and Cadmium on L-Thyroxine Substitution in Patients with Hashimoto Thyroiditis and Hypothyroidism. Exp Clin Endocrinol Diabetes. 2017;125(2):79-85.
5. Xu J, Zhu XY, Sun H, Xu XQ, Xu SA, Suo Y, Cao LJ, Zhou Q, Yu HJ, Cao WZ. Low vitamin D levels are associated with cognitive impairment in patients with Hashimoto thyroiditis. BMC Endocr Disord. 2018;18(1):87.

O autorze Małgorzata Jamka

dr n. med.

Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Autorka publikacji naukowych z zakresu dietetyki i żywienia. Aktywna uczestniczka licznych konferencji naukowych, w tym na szczeblu międzynarodowym.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u