Dieta wegańska i wegetariańska a choroba Hashimoto

Dieta wegetariańska jest to sposób żywienia, który polega na eliminacji z jadłospisów produktów pochodzenia zwierzęcego. W zależności od rodzaju diety wegetariańskiej, w niektórych przypadkach dopuszcza się spożycie mleka i jego przetworów (laktowegetarianizm), jaj (owowegetarianizm) lub obu tych składników (laktoowowegetarianizm). Pescowegetarianie dopuszczają natomiast spożywanie ryb i owoców morza, a semiwegetarianie – drobiu. Weganizm z kolei wyklucza z diety wszystkie produkty pochodzenia zwierzęcego.

Wpływ diety wegetariańskiej na ryzyko wystąpienia chorób tarczycy

Przeprowadzone do tej pory badania wykazały, że odpowiednio zbilansowana dieta wegańska może zmniejszać ryzyko rozwoju niedoczynności tarczycy. Doniesienia naukowe potwierdzają również, że stosowanie diety wegetariańskiej może być związane z niższą częstością występowania chorób autoimmunologicznych (4). Stosowanie diety wegańskiej, laktoowowegetariańskiej i pescowegetariańskiej wiąże się z niższym ryzykiem zachorowania na niedoczynność tarczycy niż u osób odżywiających się w sposób tradycyjny. Z kolei włączenie do jadłospisu produktów zwierzęcych zwiększa ryzyko wystąpienia nadczynności tarczycy nawet o 50% (2).

Ryzyko związane ze stosowaniem diety wegetariańskiej i wegańskiej

Źle zbilansowana dieta wegetariańska i wegańska może nieść ze sobą ryzyko rozwoju potencjalnych niedoborów pokarmowych. Szczególnie niebezpieczny wydaje się być niedobór witamin i składników mineralnych wpływających na pracę tarczycy, takich jak: jod, selen, cynk, żelazo, wapń, witamina D, witamina B12 oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. Należy również zwrócić uwagę na odpowiedni dobór produktów zawierających białko.

Białko w chorobie Hashimoto

W tradycyjnej diecie wegetariańskiej znajduje się wiele produktów będących dobrym źródłem białka, takich jak jaja czy nabiał. Problem może pojawić się w przypadku wyeliminowania z diety wszelkich produktów pochodzenia zwierzęcego. Podstawowym źródłem białka dla wegan są nasiona roślin strączkowych. Jednak w przypadku choroby Hashimoto należy pamiętać o ich wolotwórczym działaniu. Zwłaszcza poleca się rezygnację ze spożycia soi. Białko sojowe obniża istotnie przyswajanie leków i może powodować konieczność zwiększenia ich dawki. Z tego względu soja nie powinna stanowić głównego źródła białka w diecie wegan. Z kolei pacjenci z chorobą Hashimoto odczuwający dyskomfort, bóle brzucha i wzdęcia po spożyciu mleka i jego przetworów lub ze stwierdzoną nietolerancją laktozy powinni zrezygnować ze spożycia mleka i serów miękkich. W zamian należy wybierać produkty bezlaktozowe lub wprowadzić do jadłospisu napoje roślinne (określane potocznie jako mleka roślinne, np. mleko migdałowe, owsiane czy ryżowe). Dopuszczone jest spożycie niewielkiej ilości serów twardych, które posiadają jedynie znikomą zawartość laktozy (np. sery żółte). Należy również zwiększyć spożycie fermentowanych produktów mlecznych, takich jak jogurt, kefir i maślanka.

Kwasy tłuszczowe omega-3 w chorobie Hashimoto

Najlepszym źródłem kwasów omega-3 są ryby morskie. Niestety większość wegetarian rezygnuje z ich spożycia. W takim wypadku warto rozważyć wprowadzenie do jadłospisu nasion chia, siemienia lnianego oraz orzechów włoskich, które również są dobrym źródłem tych prozdrowotnych tłuszczów. Wśród olejów roślinnych warto sięgać po olej lniany. Pacjenci z chorobą Hashimoto powinni również zwrócić uwagę na odpowiednią proporcję kwasów omega-6 do omega-3. Powinien on wynosić 5-4:1. Niestety, w diecie przeciętnej osoby ten stosunek znacznie się różni i dochodzi nawet to 19-20:1. Pamiętajmy, że nadmiar kwasów omega-6 w diecie może nasilać proces zapalny. Do kwasów z rodziny omega-6 należy kwas linolowy i arachidonowy. Źródłem kwasu arachidonowego są przede wszystkim produkty pochodzenia zwierzęcego. Głównym źródłem kwasu linolowego jest natomiast olej z pestek winogron, olej sojowy i szafranowy. Kwasy omega-6 znajdują się także w pestkach dyni i słonecznika (5).  

Jod w chorobie Hashimoto

Jod jest składnikiem mineralnym niezbędny do syntezy hormonów tarczycy. Z drugiej strony nadmiar tego pierwiastka może nasilać proces autoagresji, który jest głównym mechanizmem w Hashimoto oraz objawy towarzyszące chorobie. Z tego względu ważne jest zachowanie właściwej równowagi w spożyciu jodu. Głównym źródłem jodu w diecie większości z nas jest sól jodowana. Ponadto dobrym źródłem jodu dla wegetarian mogą być niektóre wody mineralne oraz wodorosty (wakame czy kombu). Nie zaleca się natomiast stosować tych odmian alg morskich, które zawierają bardzo dużą ilość tego składnika (np. kelp) (6).

Selen w chorobie Hashimoto

Selen obok jodu to drugi składnik mineralny, który jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy. Selen jest składnikiem enzymu, który bierze udział w przekształcaniu hormonu T4 do T3. Co jest szczególnie ważne dla pacjentów z chorobą Hashimoto, selen posiada również właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Zawartość selenu w diecie zależy od jego zawartości w glebie. W Polsce gleby z reguły są ubogie w ten składnik. Dobrym źródłem selenu są orzechy brazylijskie, jednak zawartość tego składnika w orzechach może się istotnie różnić w zależności od regionu uprawy. Z tego względu należy również pamiętać, że dobrym źródłem selenu są także produkty pełnoziarniste. Pamiętajmy, że suplementacja selenem nie zawsze jest wskazana w przypadku choroby Hashimoto. Przed rozpoczęciem decyzji o ewentualnej suplementacji tego pierwiastka warto skonsultować się z lekarzem (1).

Cynk w chorobie Hashimoto

Niedobór cynku jest również niebezpieczny dla pacjentów z chorobą Hashimoto. Cynk jest składnikiem białek receptorowych T3, a więc jego niedobór wpływa na upośledzone wiązanie tego hormonu, co następnie przekłada się na obniżone stężenia hormonów tarczycy. Przeprowadzone do tej pory badania wykazały ponadto, że wraz z obniżaniem się stężenia cynku w surowicy krwi rośnie miano przeciwciał przeciwtarczycowych. Dobrym źródłem cynku dla wegetarian są produkty pełnoziarniste, orzechy, pestki dyni oraz kakao.

Żelazo w chorobie Hashimoto

Żelazo stanowi składnik peroksydazy jodującej – enzymu biorącego udział w syntezie hormonów tarczycy. Niedobór żelaza zmniejsza z kolei syntezę hormonów tarczycy oraz przyczynia się do zwiększonego wydzielania TSH. Niestety żelazo gorzej się przyswaja z produktów pochodzenia roślinnego dlatego wegetarianie a w szczególności weganie powinni go spożywać żelazo w większej ilości. Źródłem żelaza w diecie wegetariańskiej są m.in.: produkty zbożowe pełnoziarniste, niektóre zboża bezglutenowe (amarantus, teff, komosa ryżowa), suszone owoce i zielone warzywa liściaste. Produkty bogate w żelazo powinny być łączone z produktami będącymi źródłem witaminy C, która poprawia wchłaniania tego składnika mineralnego (3).

Wapń w chorobie Hashimoto 

Najlepszym źródłem wapnia jest oczywiście nabiał. Osoby z chorobą Hashimoto powinny jednak pamiętać, aby wybierać produkty mleczne bez- lub niskolaktozowe. W przypadku wegan dobrym źródłem wapnia mogą być wodorosty, zboża bezglutenowe (amarantus, komosa ryżowa, teff), wody wysokozmineralizowane, orzechy, pestki czy nasiona. Pewną ilość wapnia dostarczą także warzywa kapustne, takie jak: jarmuż, szpinak, kapusta. Niestety, wiele tych produktów zawiera również goitrogeny, które łącząc się z jodem uniemożliwiają wykorzystanie tego pierwiastka do syntezy hormonów tarczycy. Z tego też względu w początkowej fazie choroby lub w przypadku nieunormowanego poziomu hormonów spożycie warzyw kapustnych musi być kontrolowane. Należy jednak pamiętać, że właściwa obróbka termiczna może istotnie zmniejszyć zawartość tych wolotwórczych składników. Z tego względu zaleca się, aby warzywa kapustne takie jak: kalafior, brokuły, brukselka, jarmuż, itp. gotować bez przykrycia.

Witamina D w chorobie Hashimoto

Jak wykazały przeprowadzone do tej pory badania naukowe, pacjenci z chorobą Hashimoto są grupą szczególnie narażoną na niedobory witaminy D. Przyczyną tego stanu jest upośledzone wchłanianie witaminy D w przewodzie pokarmowym oraz zaburzenie jej aktywacji. Wykazano jednocześnie, że suplementacja witaminą D może zmniejszać poziom przeciwciał przeciwtarczycowych. Niestety produkty spożywcze są z reguły ubogie w witaminę D. Najlepszym jej źródłem pokarmowym są tłuste ryby morskie. Z tego też względu poleca się stałe monitorowanie poziomu witaminy D w surowicy krwi oraz włączenie jej suplementacji przynajmniej w okresie od września do kwietnia. Nie należy również zapominać, aby w słoneczne dni przebywać jak najwięcej na świeżym powietrzu.

Witamina B12 w chorobie Hashimoto

Witamina B12 występuje tylko w produktach pochodzenia zwierzęcego. Z tego względu weganie są grupą narażoną na występowanie niedoborów tej witaminy. W przypadku pacjentów z chorobą Hashimoto będących na diecie wegańskiej zaleca się suplementację witaminy B12 oraz regularne monitorowanie jej stężenia we krwi.

Podsumowanie

Odpowiednio zbilansowana dieta odgrywa bardzo ważna rolę w procesie leczenia choroby Hashimoto. Pacjenci z tą jednostką chorobową będący na diecie wegańskiej lub wegetariańskiej powinni stosować zasady zdrowego żywienia, a w bilansowaniu codziennej diety powinni zwrócić szczególną uwagę na składniki pokarmowe niezbędne dla prawidłowej pracy tarczycy.

Literatura

1. Doerge DR, Chang HC. Inactivation of thyroid peroxidase by soy isoflavones, in vitro and in vivo. J Chromatogr B Analyt Technol Biomed Life Sci. 2002 Sep 25;777(1-2):269-79.
2. Hu S, Rayman MP. Multiple Nutritional Factors and the Risk of Hashimoto’s Thyroiditis. Thyroid. 2017 May;27(5):597-610. doi: 10.1089/thy.2016.0635.
3. Liontiris MI, Mazokopakis EE. A concise review of Hashimoto thyroiditis (HT) and the importance of iodine, selenium, vitamin D and gluten on the autoimmunity and dietary management of HT patients.Points that need more investigation. Hell J Nucl Med. 2017 Jan-Apr;20(1):51-56. doi: 10.1967/s002449910507.
4. Tonstad S, Nathan E, Oda K, Fraser GE. Prevalence of hyperthyroidism according to type of vegetarian diet. Public Health Nutr. 2015 Jun;18(8):1482-7. doi: 10.1017/S1368980014002183.
5. Tonstad S, Nathan E, Oda K, Fraser G. Vegan diets and hypothyroidism. Nutrients. 2013 Nov 20;5(11):4642-52. doi: 10.3390/nu5114642.
6. Yeliosof O, Silverman LA. Veganism as a cause of iodine deficient hypothyroidism. J Pediatr Endocrinol Metab. 2018 Jan 26;31(1):91-94. doi: 10.1515/jpem-2017-0082.

O autorze Małgorzata Jamka

dr n. med.

Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Autorka publikacji naukowych z zakresu dietetyki i żywienia. Aktywna uczestniczka licznych konferencji naukowych, w tym na szczeblu międzynarodowym.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u