Dieta w niedoczynności tarczycy. Sprawdź, co i jak jeść

W dzisiejszych czasach coraz częściej spotykamy się z chorobami tarczycy, szacuje się, że mogą one występować nawet u 22% społeczeństwa. Do najczęściej diagnozowanych zaburzeń związanych z tarczycą należy m.in. niedoczynność tarczycy. Podstawową rolę w jej leczeniu odgrywa farmakoterapia, jednak równie istotna jest odpowiednia dieta w niedoczynności tarczycy. Dzieje się tak względu na to, że hormony tarczycy wpływają zarówno na metabolizm białek, tłuszczy czy węglowodanów, jak i cholesterolu. Dodatkowo tarczyca posiada wpływ na nasz metabolizm.

Szacuje się, że około 30% spoczynkowej przemiany materii jest zależna właśnie od tego gruczołu. W związku z tym, jeśli w organizmie występuje niedobór hormonów tarczycy, wpłynie to także na odkładanie się tkanki tłuszczowej w organizmie. Przez ostatnie lata coraz więcej mówi się o pozytywnym wpływie diety na przebieg oraz skuteczność terapii w niedoczynności tarczycy. Wzrosła także świadomość wśród społeczeństwa w tym zakresie. Należy jednak pamiętać, aby kierować się zaleceniami żywieniowymi opartymi na badaniach, które posiadają potwierdzenie w świecie nauki.

Według aktualnej wiedzy dieta osób z niedoczynnością tarczycy powinna być przede wszystkim urozmaicona i zdrowa. Każdy powinien dostosować ją indywidualnie do siebie oraz do dotychczasowych nawyków żywieniowych.

Należy zwrócić uwagę na odpowiednią ilość posiłków (od 4 do 5) oraz ich rozłożenie w ciągu dnia. Pierwszy posiłek powinien być spożywany w przeciągu godziny od przebudzenia, kolejne co około 2,5-4 godzin, a ostatni na 2 godziny przed snem. Regularne odżywianie zapobiega zwolnieniu przemiany materii. W kwestii kaloryczności diety czynnikami wpływającymi na zapotrzebowanie energetyczne jest m.in. wiek, wzrost, masa ciała, płeć czy poziom aktywności fizycznej. Jeśli celem diety jest jednocześnie utrata masy ciała – należy to robić z głową oraz pamiętać, że restrykcyjne diety lub głodówki przyczyniać się mogą do wzrostu stężenia TSH czy też zmniejszenia tempa metabolizmu (2).

Białko w niedoczynności tarczycy

Ilość spożywanego białka wśród osób z chorobami tarczycy powinna być nieznacznie wyższa niż w przypadku osób zdrowych i wynosić około 15-20% dziennego zapotrzebowania na energię. Białko wpływa na przyspieszenie tempa metabolizmu i bierze również udział w produkcji hormonów. Dodatkowo odpowiednia podaż w diecie będzie miała wpływ na zmniejszenie procesu wypadania włosów, który jest częstym problemem osób z niedoczynnością tarczycy. Do polecanych, pełnowartościowych źródeł białka w diecie zaliczyć można chude mięso (kurczak, indyk) czy ryby, które oprócz dobrze przyswajalnego białka zawierają także kwasy omega-3. Dobrym źródłem tego makroskładnika jest także mleko, nabiał czy jaja. Warto pamiętać również o białku roślinnym, które znajdziemy w nasionach roślin strączkowych (soczewica, ciecierzyca, fasola, groch).

Węglowodany w niedoczynności tarczycy

Należy zwrócić uwagę, aby spożywane węglowodany pochodziły z pełnoziarnistych produktów zbożowych. Cechują się one niższym indeksem glikemicznym, niż produkty z oczyszczonej mąki. Dodatkowo zawierają więcej witamin, składników mineralnych, ale także błonnika. Błonnik pokarmowy pełni ważną rolę w diecie osób z niedoczynnością tarczycy. Odpowiednia jego ilość wpływa pozytywnie na perystaltykę jelit czy wypróżnienia. Znaleźć go można m.in. w otrębach pszennych, płatkach zbożowych (np. owsianych), pieczywie żytnim, kaszach, ale także warzywach i owocach. Z drugiej strony produktami, których należy unikać są te zawierające cukry proste, czyli m.in. cukierki, ciasta, ciastka, wafelki, itp.

Tłuszcz w niedoczynności tarczycy

Osoby z niedoczynnością tarczycy powinny zadbać o dostarczenie odpowiedniej ilości tłuszczu z dietą, ale również powinny zwrócić uwagę na jego jakość. Zaleca się, aby tłuszcz stanowił około 25-30% dziennej podaży energii. Błędne jest stosowanie diet niskotłuszczowych – warto pamiętać, że takie diety skutkować mogą np. niedoborem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Jeśli chodzi o jego źródła – warto unikać tłuszczy pochodzenia zwierzęcego ze względu na zawarte w nich nasycone kwasy tłuszczowe, ale także cholesterol. Znajdziemy je np. w smalcu czy maśle. Zbyt wysoka podaż tych produktów może przyczynić się do rozwoju m.in. chorób układu krążenia. Mile widziane w diecie są tłuszcze roślinne takie jak olej rzepakowy, lniany, oliwa z oliwek, awokado czy orzechy. Dostarczą one do organizmu nienasycone kwasy tłuszczowe, w tym kwasy omega-3. Kwasom omega-3 przypisuje się szczególną rolę w niedoczynności tarczycy. Charakteryzują się one właściwościami przeciwzapalnymi, pobudzają także przekształcanie hormonu tarczycy trójjodotyroniny (T3) w tyroksynę (T4). Wpłyną również korzystnie na stężenie trójglicerydów we krwi (4).

Składniki mineralne w niedoczynności tarczycy

W przypadku chorób tarczycy ważna jest odpowiednia podaż energii, białka, węglowodanów, czy tłuszczu. Planując swoje żywienie powinno się zwrócić również uwagę na kilka istotnych składników mineralnych takich jak: jod, selen czy cynk.

Jod w niedoczynności tarczycy

Większość osób szukających informacji na temat żywienia w chorobach tarczycy, natknęła się najprawdopodobniej na wzmianki o jodzie i konieczności jego suplementacji. Rzeczywiście jest on jednym z kluczowych składników do produkcji hormonów tarczycy. Jednak należy być ostrożnym z jego suplementacją. Zarówno nadmiar jak i niedobór jodu będzie działał szkodliwie na organizm. Niedobór jodu skutkować może wystąpieniem wola tarczycowego. Z kolei zbyt duża jego ilość prowadzić może do efektu Wolffa-Chaikoffa, który polega na chwilowym zaprzestaniu wychwytu jodu przez tarczycę, co skutkuje zahamowaniem produkcji oraz uwalniania hormonów tarczycowych. Z tego względu chęć wprowadzenia suplementacji jodem warto skonsultować z dietetykiem lub lekarzem. Do polecanych źródeł jodu w diecie u osób z niedoczynnością tarczycy należy dorsz, łosoś, makrela, małże, ostrygi, sól jodowana czy wody mineralne zawierające ten składnik (1).

Selen w niedoczynności tarczycy

Tkanki tarczycy charakteryzują się stosunkowo wysokim stężeniem selenu. Wchodzi on także w skład enzymów, które powiązane są z gospodarką hormonalną tarczycy. Dzięki czemu wpływa on na prawidłowe jej funkcjonowanie. W przypadku zbyt niskiej podaży selenu z dietą, zmniejsza się przyswajalność jodu, ale dochodzić może także do zmniejszenia wytwarzania trójjodotyroniny, która jest jednym z najważniejszych hormonów tarczycy. Największą zawartością selenu charakteryzują się orzechy brazylijskie. Warto jednak pamiętać, że na zawartość selenu w nich wpływ ma kraj pochodzenia oraz ilość tego pierwiastka w glebie. Najbogatsze w selen są orzechy z Brazylii, a najmniejszą ilość zawierają te z Boliwii. Dodatkowo źródłem selenu są m.in skorupiaki i ryby, grzyby, czosnek czy suche nasiona roślin strączkowych (3).

Cynk w niedoczynności tarczycy

Kolejnym ważnym składnikiem mineralnym w diecie osób z niedoczynnością tarczycy jest cynk, który wchodzi w skład hormonu T3. Niski poziom cynku w organizmie może przyczyniać się do nieprawidłowego wiązania tego ważnego dla tarczycy hormonu. Z tego względu warto zadbać o jego prawidłową podaż wraz z dietą. Cynk znajdziemy w produktach takich jak: mięso, wątroba, sery podpuszczkowe, pełnoziarniste pieczywo, kasza gryczana czy jaja.

Substancje wolotwórcze w niedoczynności tarczycy

W kontekście żywienia w niedoczynności tarczycy warto wspomnieć także o substancjach wolotwórczych, które wiążąc się z jodem uniemożliwiają prawidłową syntezę hormonów tarczycy, a przez to przyczyniać się mogą do powstania wola tarczycowego. Występują one przede wszystkim w warzywach kapustnych, orzeszkach ziemnych, roślinach strączkowych czy zielonej herbacie. Dozwolone jest umiarkowane spożycie tych produktów, jednak w przypadku warzyw kapustnych należy poddać je uprzednio obróbce termicznej. Wpłynie to na zmniejszenie ilości zawartych w nich substancji wolotwórczych.

Leki a dieta w niedoczynności tarczycy

Najczęstszym sposobem leczenia niedoczynności tarczycy jest podawanie indywidualnie dobranych dawek lewotyroksyny. Lek ten wykazuje działanie podobne do hormonów tarczycy, dzięki czemu wpływa na wyrównanie ich poziomu w organizmie. Warto jednak pamiętać, że sposób żywienia także będzie miał istotny wpływ na stosowaną terapię. Ważnym aspektem w tej kwestii jest przyjmowanie leku na godzinę przed spożyciem pierwszego posiłku w ciągu dnia. Dodatkowo kwas askorbinowy, czyli witamina C wpłynie pozytywnie na wchłanianie tyroksyny. Z kolei do czynników hamujących wchłanianie leku zaliczyć można produkty sojowe, kawę, sok grejpfrutowy czy błonnik. W przypadku współwystępowania chorób takich jak celiakia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz nietolerancja laktozy należy mieć również na uwadze, że wpływać one mogą negatywnie na wchłanianie leku.

Podsumowanie

Leczenie w niedoczynności tarczycy opiera się przede wszystkim na indywidualnie dobranej farmakoterapii. Należy jednak zwrócić uwagę, że odpowiednio dobrana dieta również odgrywa rolę w terapii. Dzieje się tak względu na to, że hormony tarczycy wpływają zarówno na metabolizm białek, tłuszczy czy węglowodanów. Z tego względu warto zadbać o regularne spożywanie posiłków, odpowiednią podaż białka czy wprowadzenie zdrowych źródeł tłuszczu w swojej diecie. Dodatkowo w chorobach tarczycy bardzo ważną rolę odgrywają składniki mineralne takie jak jod, selen czy cynk. Ich odpowiednia podaż wpłynie na pracę tarczycy.

Literatura

1. Luo J, Hendryx M, Dinh P, et al. Association of Iodine and Iron with Thyroid Function. Biol Trace Elem Res. 2017; 179 (1): 38–44.
2. Pastusiak K., Michałowska J., Bogdański P. Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. Forum Zaburz Metabol. 2017; 8 (4): 155–160.
3. Pirola I., Gandossi E., Agosti B., i wsp. Selenium supplementation could restore euthyroidism in subclinical hypothyroid patients with autoimmune thyroiditis. Endokrynol Pol. 2016, 67 (6): 567–571.
4. Ratajczak A., Moszak M., Grzymisławski M. Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto. Piel Zdr Publ. 2017; 7(4): 305–311.
5. Tuchendler P., Zdrojewicz Z. Dieta w chorobach tarczycy. Med Rodz. 2017; 20 (4): 299-303.

 

O autorze Marta Banaszak

mgr

Dietetyk kliniczny, absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Edukator żywieniowy ogólnopolskiego programu “Zdrowo jemy, zdrowo rośniemy”. Posiada bogate doświadczenie kliniczne z zakresu żywienia człowieka.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u