Anemia a niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy jest chorobą, w przebiegu której dojść może do niedoborów witamin i składników mineralnych w organizmie. Ich przyczyną nie jest najczęściej sama choroba a nieprawidłowy sposób żywienia, popełniane błędy dietetyczne czy zaburzenia wchłaniania. Z tego powodu warto trzymać rękę na pulsie i zwrócić uwagę na niepokojące objawy, które sygnalizuje nam organizm. Oto kilka najważniejszych informacji związanych z niedokrwistością wynikającą z niedoboru żelaza w kontekście niedoczynności tarczycy. 

Niedokrwistość z niedoboru żelaza 

Anemia nazywana jest inaczej niedokrwistością. Cechą charakterystyczną tego zaburzenia jest obniżone stężenie hemoglobiny we krwi. Dodatkowo obniżeniu ulegają również parametry takie jak erytrocyty, hematokryt czy żelazo. Jest to konsekwencją niewystarczającej ilości tego mikroelementu dla syntezy hemu w szpiku kostnym. 

Do powstania anemii bardzo często przyczynia się właśnie niedobór żelaza. Żelazo w organizmie przechowywane jest w dwóch pulach. Jedną z nich stanowi żelazo, które krąży we krwi, a organizm korzysta z niego “na bieżąco”. Te zapasy organizm zużywa m.in. do produkcji hemoglobiny, a w ich transporcie bierze udział białko transportujące – transferyna. Drugą pulę stanowi żelazo znajdujące się w wątrobie. W niej występuje ono w formie związanej z białkiem (ferrytyną). Jeśli dochodzi do niedoboru tego mikroelementu w organizmie stopniowo opróżniają się obydwie wspomniane pule. Skutkuje to upośledzeniem w produkcji czerwonych krwinek, których powstaje mniej, mają mniejszy rozmiar oraz w mniejszym stopniu wysycone są hemoglobiną. Konsekwencją tego jest stopniowe pogorszenie stanu zdrowia oraz występowanie objawów wskazujących na niedokrwistość wynikającej z niedoboru żelaza w organizmie. 

Wśród objawów charakterystycznych dla anemii wymienia się: 

• osłabienie organizmu, 
• zmęczenie, 
• bladość skóry, 
• bóle głowy, 
• zawroty głowy,
• utratę apetytu, 
• obniżenie nastroju , 
• duszności, 
• nadwrażliwość na zimno, 
• problemy z koncentracją, 
• senność (1).

Objawy te nie są jednak charakterystyczne jedynie dla anemii. Mogą one występować również w wielu innych jednostkach chorobowych. Z tego względu, aby postawić diagnozę wykonać należy badania krwi. Najczęściej kojarzonym wskaźnikiem związanym z anemią jest stężenie hemoglobiny. Parametr ten nie jest jednak parametrem specyficznym, oznacza to że może wskazać jedynie na występowanie anemii, ale nie pozwala stwierdzić jej przyczyny. Dodatkowo jest on mało czuły – u osób, wśród których stężenie hemoglobiny było w górnych granicach normy, dopiero utrata aż 20-30% zapasów żelaza wskaże na anemię. 

Z tego względu w diagnostyce warto postawić także na inne parametry, które rozpoznają niedobór żelaza w organizmie już na wcześniejszym etapie. Jednym z nich jest stężenie ferrytyny w surowicy krwi. Dzięki niemu możemy wnioskować o stanie zapasów żelaza zgromadzonych w wątrobie. Często bada się również stężenie transferyny, która jest białkiem transportującym żelazo oraz tzw. całkowitą zdolność wiązania żelaza (TIBC). Dlatego chcąc się zbadać (nawet kontrolnie) w kierunku niedokrwistości wynikającej z niedoboru żelaza, warto poprosić lekarza o zlecenie pełnego kompletu badań (2). 

Poniżej znajdziesz ściągę obejmującą normy na wyniki morfologii, które są związane z występowaniem anemii. Należy jednak pamiętać, że w każdym laboratorium wartości te mogą być trochę inne. Do wyników badań powinien być dołączony wydruk z wartościami referencyjnymi. 

Hemoglobina (HGB, Hb): 

• kobiety: 11,5-16,0 g/dl (7,2-10,0 mmol/l) 
• mężczyźni: 12,5-18,0 g/dl (7,8-11,3 mmol/l)

Hematokryt (HCT)

• kobiety: 37-47%
• mężczyźni: 42-52%

Krwinki czerwone (erytrocyty, RBC)

• kobiety: 4,2-5,4 x 1012/l 
• mężczyźni: 4,7-6,1 x 1012/l

Żelazo

• kobiety: 11,1–30,1 µmol/l (60–170 µg/dl)
• mężczyźni: 17,7–35,9 µmol/l (90–200 µg/dl)

Ferrytyna

• kobiety: 10-200 μg/l
• mężczyźni: 15-400 μg/l

Transferyna

• kobiety: 223-446 µg/dl
• mężczyzn: 251-391 µg/dl

Całkowita zdolność surowicy do wiązania żelaza (TIBC)

• kobiety: 40–80 µmol/l (223–446 µg/dl)
• mężczyźni: 45–70 µmol/l (251–391 µg/dl)

Anemia a niedoczynność tarczycy

Żelazo jest bardzo ważnym składnikiem mineralnym w przypadku osób z niedoczynnością tarczycy. Znaczenie tego pierwiastka wynika z jego wpływu na udział w regulacji syntezy oraz przemian hormonów tarczycy. Niedobór żelaza przyczyni się do zmniejszonej konwersji hormonu T4 do T3 oraz większego wydzielania TSH w organizmie. 

Co ważne, nawet do 60% osób z niedoczynnością tarczycy cierpi na niedobór żelaza, a więc jest to powszechny problem. Niedobór ten może przyczyniać się do nasilenia niedoczynności tarczycy, ale także zwiększać zapotrzebowanie na lewotyroksynę (lek stosowany w niedoczynności tarczycy). Jednak warto zaznaczyć, że wyrównanie niedoborów żelaza w organizmie odwraca te negatywne efekty oraz przyczynia się do zmniejszenia poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych (3,4).

Leczenie anemii

Niedobór żelaza powiązany jest najczęściej z niskim spożyciem produktów będących dobrym źródłem tego pierwiastka lub z zaburzeniami w jego wchłanianiu. W przypadku stwierdzenia anemii należy zwrócić uwagę przede wszystkim na stosowaną dietę i dostarczanie wraz z nią produktów będących bogatym źródłem żelaza (4). Tego składnika mineralnego do organizmu dostarczą nam zarówno produkty roślinne, jak i zwierzęce. Warto jednak pamiętać, że żelazo może występować w dwóch formach (żelazo hemowe i żelazo niehemowe), co wpływa na jego przyswajalność. Żelazo z produktów zwierzęcych (hemowe) jest o wiele lepiej przyswajalne niż roślinne (niehemowe). Wchłanialność żelaza niehemowego można natomiast polepszyć poprzez połączenie tych produktów np. ze źródłami witaminy C (natką pietruszki, kiwi, czarnymi porzeczkami, papryką, truskawkami, warzywami kapustnymi czy owocami cytrusowymi). Warto także zwrócić uwagę, że herbata czy błonnik pokarmowy hamują wchłanianie żelaza z produktów roślinnych (5). 

Przykładami produktów będących dobrymi źródłami żelaza są: czerwone mięso (wołowina, chuda wieprzowina, wątróbka drobiowa lub cielęca), drób, ryby, żółtko jaja, produkty pełnoziarniste, kasze, kakao, otręby pszenne, rośliny strączkowe, pestki dyni i zielone warzywa.

W przypadku bardzo niskiego poziomu żelaza we krwi lub trudności wyrównania jego poziomu poprzez dietę bogatą w ten składnik mineralny warto rozważyć jego suplementację. Należy jednak pamiętać aby każdorazowo skonsultować się w tej kwestii z lekarzem. 

Lewotyroksynę można przyjmować łącznie z preparatami zawierającymi żelazo. Należy jednak pamiętać, że preparaty zawierające żelazo mogą osłabiać działanie lewotyroksyny. Z tego względu należy je podawać w odstępie kilkugodzinnym, a nie bezpośrednio po sobie.

Literatura

1. Cook J. D. Diagnosis and management of iron-deficiency anaemia. Best Pract Res Clin Haematol. 2005; 18: 319–332. 
2. Koulaouzidis A., Said E., Cottier R. i wsp. Soluble transferrin receptors and iron deficiency, a step beyond ferritin. A systematic review. J Gastrointestin Liver Dis. 2009; 18: 345–352. 
3. Lachowicz, K., Stachoń, M., Pałkowska-Goździk, i wsp. Fizjologiczne aspekty postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto. Kosmos, 2019; 68(2): 201-214. 
4. Kawicka, A., Regulska-Ilow, B. Metabolic disorders and nutritional status in autoimmune thyroid diseases. Postepy Hig Med Dosw. 2015; 69: 80-90. 
5. De Andrade Cairo R., Rodrigues Silva L., Carneiro Bustani N. i wsp.  Iron deficiency anemia in adolescents: a literature review. Nutr Hosp. 2014; 29: 1240–1249. 

O autorze Marta Banaszak

mgr

Dietetyk kliniczny, absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Edukator żywieniowy ogólnopolskiego programu “Zdrowo jemy, zdrowo rośniemy”. Posiada bogate doświadczenie kliniczne z zakresu żywienia człowieka.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u