Probiotyki i prebiotyki w Hashimoto: przyjmować czy nie?

Czym są probiotyki?

Probiotyki to żywe drobnoustroje, które podawane w odpowiednich ilościach wywierają korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Pozytywne zmiany, jakie zachodzą w organizmie pod wpływem probiotyków obejmują: zwiększenie liczby korzystnej mikroflory jelitowej oraz zmniejszenie ilości mikroflory patogennej (szkodliwej), a także przywrócenie równowagi pomiędzy poszczególnymi szczepami. Do probiotyków należą między innymi bakterie z rodziny Lactobacillus i Bifidobacterium. Oprócz Lactobacillus i Bifidobacterium, do drobnoustrojów o działaniu probiotycznym należą również inne bakterie kwasu mlekowego, a także drożdżaki z rodzaju Saccharomyces.

Aby dany szczep mógł być nazwany probiotycznym musi on spełniać kilka warunków. Po pierwsze powinien on wywodzić się z mikroflory jelita grubego człowieka. Ponadto wskazane jest, aby był on odporny na kwaśne pH żołądka i działanie enzymów trawiennych. Szczep probiotyczny nie powinien wykazywać właściwości patogennych lub toksycznych. Pożądane byłoby również, gdyby posiadał aktywność w stosunku do chorobotwórczych bakterii, posiadał zdolność przytwierdzania się do powierzchni i kolonizacji jelita grubego, wytwarzał substancje antybakteryjne i miał stabilność genetyczną. Co więcej, pozytywne działanie danego szczepu musi być potwierdzone naukowo. W wyniku procesów przetwarzania i przechowywania szczep nie powinien również tracić swoich korzystnych właściwości (1). 

Zastosowanie

Probiotyki znalazły zastosowanie między innymi w przywracaniu naturalnej mikroflory jelitowej po kuracji antybiotykowej. Stosowane są także w przypadku biegunek, zaparć oraz  zatruć pokarmowych. Badania wykazały, że odpowiednio dobrane szczepy probiotyczne mogą skracać czas trwania biegunki nawet o około 2-3 dni. U dzieci z kolei probiotyki mogą zwiększać odpowiedź immunologiczną przeciw rotawirusom. 

Dodatkowo, probiotyki wspomagają procesy trawienne oraz pomagają niwelować dolegliwości towarzyszące alergii i nietolerancji pokarmowej. Działają także profilaktycznie w zapaleniach układu moczowo-płciowego. Probiotyki mogą również wspomagać proces leczenia zakażenia bakteriami Helicobacter pylori, odpowiedzialnymi za powstawanie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Wykazano także ich skuteczność w łagodzeniu objawów zespołu jelita nadwrażliwego czy chorób zapalnych jelit. 

Probiotyki uczestniczą także w syntezie witamin z grupy B oraz witaminy K. Biorą również udział w trawieniu niektórych pokarmów i zwiększają biodostępność wielu składników mineralnych, takich jak: miedź, wapń, żelazo, cynk i mangan. Przypuszcza się, że probiotyki mogą również korzystnie oddziaływać w takich schorzeniach jak: cukrzyca, choroby serca, nowotwory, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze i wielu innych (2).  

Źródła pokarmowe

Oprócz tego, że probiotyki są składem wielu preparatów farmaceutycznych, można je także znaleźć w różnych produktach spożywczych. Występują one przede wszystkim w fermentowanych produktach mlecznych (takich jak: jogurt, kefir, maślanka, zsiadłe mleko) i kiszonkach (np. kiszona kapusta) (1). 

Efekty uboczne?

Probiotyki mogą niekiedy wykazywać efekty uboczne. Do takich sytuacji dochodzi jednak tylko w bardzo sporadycznych przypadkach. Większość tego rodzaju efektów jest związanych z występowaniem reakcji alergicznych na składniki preparatu. U tych osób przyjmowanie probiotyków może być przyczyną wzdęć i innych dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Z kolei osoby z zaburzoną odpornością powinny przyjmować probiotyki ze szczególną ostrożnością pod nadzorem lekarza (3).

Prebiotyki

Aby stworzyć korzystne warunki dla rozwoju probiotyków, do naszego organizmu należy również dostarczać substancji, które wspomagają rozwój tej pożytecznej mikroflory. Substancje te określa się nazwą prebiotyki. Składniki żywności uznawane jako prebiotyki muszą spełniać następujące wymagania: 

• nie powinny ulegać trawieniu w organizmie człowieka, 
• powinny stymulować wzrost i rozwój pożądanych bakterii w przewodzie pokarmowym, 
• produkty ich rozkładu powinny obniżać pH treści pokarmowej, 
• muszą mieć znaną i udokumentowaną budowę chemiczną
• powinny być łatwe do uzyskania w skali przemysłowej. 

Prebiotyki naturalnie występują w wielu produktach spożywczych, m.in. w cebuli, czosnku, cykorii, karczochach, szparagach, pszenicy czy bananach. Do związków o działaniu prebiotycznym należą między innymi: laktuloza, galaktooligosacharydy, fruktooligosacharydy, oligofruktoza, inulina i inne.

Synbiotyki

Oprócz pro- i prebiotyków można spotkać się takim pojęciem jak synbiotyk. Synbiotyk to kombinacja pre- i probiotyków w jednym preparacie. Jak wykazano ich równoczesne stosowanie zwiększa skuteczność ich działania (4). 

Mikrobiota jelitowa a choroby tarczycy

Ostatnio coraz więcej mówi się o zjawisku tzw. dysbiozy jelitowej. To zaburzenie w ilości i w składzie naszej naturalnej mikrobioty jelitowej, czyli drobnoustrojów zamieszkujących nasze jelita. Może być ona wynikiem np. nieodpowiedniej diety czy stresu. Osoby z chorobą Hashimoto nierzadko doświadczają takich dolegliwości jak wzdęcia, gazy czy bóle brzucha. Przyczyną tych dolegliwości może być między innymi zaburzona mikroflora jelitowa. Okazuje się bowiem, że osoby z chorobami autoimmunologicznymi mogą mieć niewystarczającą liczbę korzystnych dla naszego organizmu bakterii, takich jak: Lactobacillus czy Bifidus, a nadmierną ilość bakterii chorobotwórczych, takich jak E. coli czy Proteus. 

Jak wykazano, mikrobiota jelitowa może mieć istotny wpływ na funkcjonowanie tarczycy. Udowodniono, że skład naszej flory jelitowej może oddziaływać na poziom hormonów tarczycy między innymi poprzez regulacje wychwytu jodu. Oprócz wpływu na wychwyt jodu, mikrobiota jelitowa może także regulować wchłanianie selenu czy żelaza.Są to składniki pokarmowe, które również w istotny sposób wpływają na funkcjonowanie tarczycy.

Z kolei u pacjentów z Hashimoto wymagających wdrożenia farmakoterapii, mikrobiota jelitowa może wpływać na dostępność L-tyroksyny. Niestety, pomimo dobrze udokumentowanej zależności pomiędzy składem mikroflory jelitowej a występowaniem chorób tarczycy, do tej pory nie zidentyfikowano szczepów, które mogłyby mieć zastosowanie we wspomaganiu terapii choroby Hashimoto (5).

Probiotyki – przyjmować czy nie?

Jeśli chorujesz na Hashimoto, a Twojej chorobie towarzyszą takie dolegliwości jak bóle brzuch, wzdęcia, biegunki czy zaparcia, to w takim wypadku zdecydowanie warto rozważyć kurację probiotykami. Probiotyki będą również pomocne u pacjentów z chorobą Hashimoto i towarzyszącą alergią lub nietolerancją pokarmową. 

Jeśli zdecydujesz się sięgnąć po probiotyki, pamiętaj, aby robić to z głową. Zwróć uwagę na to, że właściwości danego probiotyku są szczepozależne i pozytywnych cech jednego drobnoustroju nie można przypisywać innemu, nawet blisko spokrewnionemu. W związku z tym, w kwestii ewentualnej probiotykoterapii warto poradzić się lekarza i/lub farmaceuty po to, aby dobrać odpowiedni dla danej osoby preparat. 

Ponadto kupując probiotyk warto sprawdzić liczbę mikroorganizmów w nim zawartych. Jak wykazano, aby probiotyk był skuteczny powinien zawierać przynajmniej 1010 komórek/1 g preparatu. Skuteczność działania preparatów probiotycznych zależy także od tego czy stosowane są monokultury czy preparat jest mieszaniną wielu kultur. Polecamy także zaopatrzyć się w preparat, który w swoim składzie będzie zawierał również prebiotyki, czyli wspomniane wcześniej substancje stymulujące wzrost korzystnej mikroflory jelitowej. Decydując się na kurację probiotykami warto również pamiętać, że zazwyczaj korzystne efekty ich działania są obserwowane w przypadku długiego ich przyjmowania (4).

Literatura

1. Mojka K. Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje. Probl Hig Epidemiol. 2014; 95(3): 541-549.
2. Nowak A., Śliżewska K., Libudzisz Z., Socha J. Probiotyki – efekty zdrowotne. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość. 2010; 4(71): 20-36.
3. Kaźmierska A. Probiotyki – recepta na zdrowie. Kosmos. 2014; 63 (3): 455-472.
4. Śliżewska K., Nowak A., Barczyńska R., Libudzisz Z. Prebiotyki – definicja, właściwości i zastosowanie w przemyśle. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość. 2013; 1(86): 5-20.
5. Fröhlich E., Wahl R. Microbiota and Thyroid Interaction in Health and Disease. Trends Endocrinol Metab. 2019 Jun 27.

O autorze Małgorzata Jamka

dr n. med.

Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Autorka publikacji naukowych z zakresu dietetyki i żywienia. Aktywna uczestniczka licznych konferencji naukowych, w tym na szczeblu międzynarodowym.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u