Znaczenie antyoksydantów w chorobie Hashimoto

Hashimoto jest chorobą nieuleczalną. Jednakże dietoterapia pozwala znacznie wpłynąć na jej przebieg. Sposób żywienia wpływa na hormony tarczycy, a dokładniej na ich syntezę, wydzielanie, transport, działanie i przemiany w ustroju. Dzięki odpowiednio dostosowanej diecie można poprawić czynność tarczycy, zahamować proces zapalny oraz proces niszczenia tego gruczołu. Ponadto właściwa dieta może poprawiać efekty leczenia farmakologicznego i zapobiegać rozwojowi zaburzeń metabolicznych oraz chorób towarzyszących. W dietoterapii szczególną uwagę zwraca się głównie na podaż jodu, selenu i witaminy D. Warto przyjrzeć się również roli antyoksydantów w przebiegu choroby Hashimoto (1).

Czym są antyoksydanty?

Antyoksydanty (inaczej przeciwutleniacze) są to związki działające przeciwzapalnie, które neutralizują wolne rodniki. Dzięki temu powodują spowolnienie tempa starzenia się komórek w naszym organizmie i zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych. Do grupy antyoksydantów zaliczane są m. in. witaminy A, E i C, karotenoidy, polifenole (szczególnie flawonoidy), mangan, selen oraz cynk.

W przypadku choroby Hashimoto bardzo ważną rolę odgrywają witaminy A, E i C, flawonoidy, selen oraz cynk. Przykładowo witaminy A, E i C wpływają na hamowanie procesu samoniszczenia się tarczycy oraz pośrednio na produkcję jej hormonów. Dodatkowo zwiększają również wchłanianie selenu w organizmie.

Witamina A

Witamina A uczestniczy w stymulacji metabolizmu hormonów tarczycy na poziomie zarówno tarczycy, jak i tkanek obwodowych. Oddziałuje na wydzielanie hormonu tyreotropowego (TSH) przez przysadkę mózgową, który pobudza tarczycę do wytwarzania i wydzielania przez nią hormonów: tyroksyny i trójjodotyroniny. Witamina A wpływa też na regulację aktywności dejodynaz, czyli enzymów, które biorą udział w przemianie hormonów produkowanych przez tarczycę (tyroksyny do trójjodotyroniny). Niedobór witaminy A niesie ze sobą wiele poważnych konsekwencji. Należą do nich na przykład: ograniczenie wychwytu jodu przez tarczycę, obniżenie poziomu trójjodotyroniny i tyroksyny czy sprzyjanie przerostowi tarczycy. Ponadto witamina A poprawia kondycję włosów i skóry, stymuluje wzrost, a także regenerację komórek (2). Jest to istotna funkcja, gdyż nieprawidłowy stan włosów i skóry jest częstym problemem w chorobie Hashimoto.

Zalecane dzienne spożycie witaminy A wynosi 700 μg dla kobiety i 900 μg dla mężczyzny (3). Duże ilości witaminy A można znaleźć w maśle, mleku i przetworach mlecznych, wątrobie, niektórych tłustych rybach, podrobach, jajach, szpinaku, jarmużu, ziemniakach i dyni. Witamina A występuje również pod postacią karotenoidów. Żywność bogata w karotenoidy to warzywa (marchew, pomidor, czerwona papryka, natka pietruszki, szpinak, brokuły, jarmuż) i owoce (morela, brzoskwinia, śliwka, wiśnie).

Witamina E

Witamina E jest silnym przeciwutleniaczem zwalczającym wolne rodniki. Ponadto witamina ta poprawia krzepliwość krwi, wpływa na płodność i kondycję skóry. Dzięki zwiększaniu szczelności naczyń krwionośnych zapobiega wystąpieniu obrzęków, które często towarzyszą chorobie Hashimoto. Dzienne zalecane spożycie witaminy E wynosi 8 mg na osobę dla kobiet oraz 10 mg dla mężczyzn. Głównym źródłem witaminy E w żywności są oleje roślinne. Znaleźć ją  można również w produktach zbożowych, warzywach, orzechach, produktach mięsnych i mlecznych.

Witamina C

Witamina C znana jest z działania antyoksydacyjnego i przeciwzapalnego. Jednakże zwiększa też absorpcję selenu, syntezę tyrozyny oraz wchłanianie lewotyroksyny. Niedobór witaminy C w diecie może zwiększać ryzyko rozwoju choroby Hashimoto oraz nasilać uszkodzenie i śmierć tyreocytów, czyli komórek tarczycy. Zalecane dzienne spożycie witaminy C wynosi dla kobiet 75 mg na osobę, a dla mężczyzn – 90 mg. W witaminę C obfitują głównie warzywa i owoce. Najwięcej znajduje się w natce pietruszki, warzywach kapustnych, czerwonej papryce, kiwi, truskawkach oraz owocach cytrusowych.

Selen

Odpowiednie spożycie selenu jest bardzo ważne w chorobie Hashimoto. Bierze on udział w wyrównaniu poziomów hormonów tarczycy. Natomiast skupiając się na jego antyoksydacyjnym działaniu, selen przyczynia się do hamowania produkcji białek, które wpływają na powstanie reakcji zapalnych w organizmie (prozapalne cytokiny) oraz do poprawiania aktywności komórek układu odpornościowego (limfocyty T), które chronią tarczycę przed samozniszczeniem. Niedobór selenu w diecie powoduje zwiększeniu stresu oksydacyjnego oraz sprzyja zaburzeniom przemiany tyroksyny do aktywnej metabolicznie trójjodotyroniny. Zalecane spożycie selenu kształtuje się na poziomie 55 μg dziennie na osobę. Selen występuje w podrobach oraz żywności pochodzenia morskiego takich jak: ryby (tuńczyk, łosoś) i skorupiaki, ale także w orzechach (orzechy brazylijskie) oraz jajach.

Cynk

Cynk bierze udział w produkcji i metabolizmie hormonów tarczycy oraz działa przeciwutleniająco i przeciwzapalnie. Niedobór tego składnika w diecie wiąże się z licznymi konsekwencjami, które mogą mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie tarczycy. Zalecane spożycie to 8 mg dziennie na osobę dla kobiet oraz 11 mg – dla mężczyzn. W cynk obfituje mięso, wątroba, ciemne pieczywo, kasza gryczana, sery podpuszczkowe i jaja. Warto także wspomnieć, że jest on lepiej wchłaniany z produktów pochodzenia zwierzęcego.

Flawonoidy

Flawonoidy są związkami występującymi w  żywności, które również wykazują działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne. Można je znaleźć w owocach (grejpfruty, pomarańcze, kiwi, jabłka, ciemne winogrona), warzywach (czerwona papryka, nasiona roślin strączkowych, warzywa kapustne), czerwonym winie, kakao, zielonej i czarnej herbacie. Jednakże w przypadku choroby Hashimoto powinny być one spożywane w ograniczonych ilościach. Przyczynia się do tego niekorzystne działanie flawonoidów, które polega m. in. na hamowaniu wchłaniania jodu. Flawonoidy posiadają właściwości  goitrogenne, czyli antyodżywcze, przez co mogą powodować powstanie wola tarczycowego. Produkty zawierające substancje goitrogenne to także m.in. soja i jej przetwory, warzywa kapustne, orzechy arachidowe i inne. Bezpieczne spożycie to 3-4 porcje produktów bogatych w związki goitrogenne na tydzień. Jednakże warto pamiętać, aby flawonoidów nie ograniczać całkowicie w diecie, gdyż ich właściwości zdrowotne są istotne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. 

Właściwe spożycie antyoksydantów w diecie jest bardzo istotne w chorobie Hashimoto. Związki o działaniu antyoksydacyjnym zmniejszają ryzyko zachorowania na tę chorobę lub spowalniają jej rozwój poprzez wpływ na prawidłową pracę tarczycy.

Literatura

1. Lachowicz K., Stachoń M., Pałkowska-Goździk E., Lange E. Fizjologiczne aspekty postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto. Kosmos. 2019; 68(2): 201-214.
2. Tuchendler P., Zdrojewicz Z.. Dieta w chorobach tarczycy. Medycyna Rodzinna. 2017; 20(4): 299-303.
3. Jarosz, M. Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia. 2017; 132-134, 140-142, 147-150, 221,  213, 218-223.

O autorze Aleksandra Dąbkowska

lic.

Studentka kierunku Dietetyka na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu. Swoje doświadczenia zdobywa poprzez odbywanie praktyk i stażów zawodowych w szpitalach oraz innych placówkach żywienia zbiorowego. Do jej zainteresowań należy żywienie kobiet w ciąży i w okresie laktacji oraz szerzenie prawidłowych nawyków żywieniowych.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u