Żywienie w innych chorobach tarczycy

Do najczęściej występujących chorób tarczycy zalicza się niedoczynność tarczycy oraz chorobę Hashimoto. Sama tarczyca może wytwarzać zarówno za małą ilość hormonów, jak i ich nadmiar. W przypadku, gdy przez tarczycę produkowana jest zbyt duża ilość hormonów, mowa jest o nadczynności tego gruczołu. Dodatkowo tarczyca ulegać może zmianom zapalnym oraz jest narażona na rozwój procesu nowotworowego.

Nadczynność tarczycy i choroba Gravesa-Basedowa

Przyczyny nadczynności tarczycy mogą być różne m.in. na skutek samoistnej, nadmiernej aktywacji narządu w przypadku występowania woli guzkowych nadczynnych czy guzka autonomicznego. Jeśli jednak przyczyną nadczynności jest proces autoimmunologiczny, mówimy wtedy o chorobie Gravesa-Basedowa.

W przypadku nadaktywności tarczycy odpowiednio zbilansowana dieta pełni ważną rolę. Następuje wtedy zwiększone tempo metabolizmu w organizmie, na skutek czego wiele osób z nadczynnością tarczycy często zgłasza się do lekarza z powodu utraty masy ciała. Z tego względu w diecie należy zwrócić uwagę, aby przede wszystkim dostarczyć odpowiednią ilość kalorii. Zaleca się, aby w tym przypadku wartość energetyczna diety wynosiła 115-125% normy.

Białko

Ilość spożywanego białka wśród osób z nadczynnością tarczycy powinna być wyższa niż w przypadku osób zdrowych i wynosić około 15-20% dziennego zapotrzebowania na energię. Do polecanych, pełnowartościowych źródeł białka w diecie zaliczyć można chude mięso (kurczak, indyk) czy ryby. Dobrym źródłem tego makroskładnika jest także mleko, nabiał czy jaja. Warto pamiętać również o białku roślinnym, które znajdziemy w nasionach roślin strączkowych (soczewica, ciecierzyca, fasola, groch).

Antyoksydanty

Nadczynność tarczycy oraz choroba Gravesa-Basedowa sprzyjać mogą powstawaniu nadmiernej ilości wolnych rodników w organizmie, z tego względu w diecie powinno się uwzględnić witaminy antyoksydacyjne takie jak: witamina  A, C czy E. Witaminę A znajdziemy w zielonych warzywach liściastych czy marchwi oraz w owocach (brzoskwinie, morele), ale także w produktach pochodzenia zwierzęcego: jajach, serach dojrzewających, wątrobie. Źródłem witaminy C są także warzywa i owoce. Duże ilości tej witaminy dostarczą czarne porzeczki, kiwi, truskawki, owoce cytrusowe, natka pietruszki, czerwona papryka czy warzywa kapustne. Jeśli chodzi o witaminę E – jej podstawowym źródłem będą tłuszcze roślinne, produkty zbożowe czy orzechy.

Jod i selen

Zarówno selen jak i jod pełnią ważną rolę we wszystkich chorobach tarczycy. Jod jest jednym z kluczowych składników do produkcji hormonów tarczycy. Natomiast selen wchodzi w skład enzymów, które powiązane są z gospodarką hormonalną tarczycy. Tkanki tarczycy charakteryzują się stosunkowo wysokim stężeniem tego pierwiastka. Wśród środowiskowych czynników ryzyka wystąpienia choroby Gravesa-Basedowa zalicza się właśnie nadmierną ilość jodu dostarczanego wraz z dietą oraz niedobór selenu w organizmie. Odpowiednia podaż tych składników pełni znaczącą rolę we wzroście skuteczności procesu leczenia. W przypadku choroby Gravesa-Basedowa suplementacja selenem oraz innymi antyoksydantami może nieść korzystny wpływ na przebieg terapii oraz na wzrost efektywności leczenia objawów. Suplementacja jest szczególnie ważna w przypadku osób, u których stężenie selenu w organizmie jest za niskie (1).

Do bogatych źródeł jodu należą dorsz, łosoś, makrela, małże, ostrygi, sól jodowana czy wody mineralne zawierające ten składnik. A największą zawartością selenu charakteryzują się orzechy brazylijskie. Dodatkowo źródłem tego składnika są m.in. skorupiaki i ryby, grzyby, czosnek czy suche nasiona roślin strączkowych (2).

Wapń

Warto pamiętać, że nadczynność tarczycy może powodować zaburzenia gospodarki wapniowej w organizmie, a przez co może także predysponować do osteoporozy. Bogatym źródłem dobrze przyswajalnego wapnia jest mleko oraz jego przetwory, jednak wapń znaleźć można także w konserwach rybnych, które są spożywane wraz z ośćmi. Składnik ten występuje także w produktach pochodzenia roślinnego np. w jarmużu, szpinaku, natce pietruszki czy fasoli.

Kofeina

Równie istotną wskazówką dla osób z nadczynnością tarczycy jest unikanie napojów energetyzujących czy kawy ze względu na zawartą w nich kofeinę. Pobudzi ona dodatkowo organizm, co przyczynić się może do zaburzeń rytmu serca, zaburzeń snu czy problemów z koncentracją.

Dieta lekkostrawna

Jeśli nadczynności tarczycy towarzyszą nasilone dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego np. biegunki, warto rozważyć wprowadzenie diety lekkostrawnej. Do najważniejszych zaleceń tej diety należy unikanie spożycia tłustych potraw i produktów, ostrych przypraw takich jak: pieprz, ostra papryka, ocet, musztarda czy chrzan. Potrawy należy przygotowywać gotując w wodzie, na parze czy piekąc bez dodatku tłuszczu. Warzywa czy owoce są lżej strawne w postaci ugotowanej, przecierów czy musów. Warto także obierać je ze skórki, ponieważ to w niej zawarta jest największa ilość błonnika pokarmowego. W przypadku diety lekkostrawnej pełnoziarniste produkty zbożowe warto zamienić na oczyszczone np. biały ryż, pszenny makaron czy pieczywo.

Rak tarczycy

Rak tarczycy jest najczęstszym nowotworem endokrynologicznym z większą liczbą zgonów rocznie, niż wszystkie inne nowotwory endokrynologiczne łącznie. Dieta w przypadku raka tarczycy jest uzależniona od dokładnego przebiegu choroby oraz metod leczenia. Z tego względu zaleca się w takim przypadku konsultację z dietetykiem, który dobierze odpowiedni rodzaj zaleceń dietetycznych w zależności od stanu zdrowia pacjenta. Warto jednak wspomnieć o czynnikach predysponujących do raka tarczycy.

Aktualne badania donoszą, że podwyższona zawartość tkanki tłuszczowej przyczyniać się może do wystąpienia raka tarczycy. Podobnie jak dieta o zbyt wysokiej zawartości węglowodanów lub białka. Również jod, który został poruszony we wcześniejszej części artykułu nie pozostaje bez znaczenia w tym aspekcie. Poziom spożycia jodu wpływać może nie tylko na częstość występowania, ale także na rozpowszechnienie chorób tarczycy, przede wszystkim właśnie raka tarczycy (5). Niedobór jodu przyczyniać się może do wystąpienia raka pęcherzykowego, natomiast nadmiar jodu – brodawkowatego. Kolejnym czynnikiem biorącym udział w podłożu nowotworów tarczycy jest selen. Niski poziom tego składnika w organizmie może mieć związek z wyższym stopniem zaawansowania raka tarczycy. Należy również pamiętać, że nadczynność tarczycy związana jest z podwyższonym stężeniem wolnych rodników w organizmie, stan ten może także predysponować do nowotworu tego gruczołu (4).

Podsumowanie

Dieta w nadczynności tarczycy powinna być dietą wysokoenergetyczną ze zwiększoną podażą białka. Na prawidłowy przebieg choroby wpływa także odpowiednio dopasowana podaż składników takich jak jod, selen, wapń, czy antyoksydantów. W razie wystąpienia problemów ze strony przewodu pokarmowego, przede wszystkim biegunek, warto wprowadzić dietę lekkostrawną. Również w przypadku raka tarczycy oraz jego profilaktyki prawidłowy sposób żywienia pozostaje nie bez znaczenia.

Literatura

1. Kryczyk J., Zagrodzki P. Selen w chorobie Gravesa-Basedowa. Postepy Hig Med Dosw. 2013; 67: 491-498.
2. Pirola I., Gandossi E., Agosti B. i wsp. Selenium supplementation could restore euthyroidism in subclinical hypothyroid patients with autoimmune thyroiditis. Endokrynol Pol. 2016; 67 (6): 567–571.
3. Tuchendler P., Zdrojewicz Z. Dieta w chorobach tarczycy. Med Rodz. 2017; 20 (4): 299-303.
4. Wartofsky L. Increasing world incidence of thyroid cancer: Increased detection or higher radiation exposure? HORMONES. 2010; 9 (2): 103-108.
5. Younis E. Oncogenesis of Thyroid Cancer. Asian Pac J Cancer Prev. 2017; 18 (5): 1191–1199.

O autorze Marta Banaszak

mgr

Dietetyk kliniczny, absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Edukator żywieniowy ogólnopolskiego programu “Zdrowo jemy, zdrowo rośniemy”. Posiada bogate doświadczenie kliniczne z zakresu żywienia człowieka.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u