Rak tarczycy – czym jest i jak go leczyć?

Szacuje się, że nowotwory tarczycy mogą dotyczyć nawet 6% populacji. W większości są to nowotwory łagodne, rzadko zdarzają się nowotwory złośliwe (w tym między innymi rak tarczycy), a jeszcze rzadziej nowotwory takie jak mięsaki i chłoniaki. Niestety w wielu przypadkach przed operacją nie jest możliwe sprawdzenie czy mamy do czynienia z nowotworem złośliwym czy łagodnym.

Nowotwór łagodny czy złośliwy?

Tarczyca zbudowana jest z komórek pęcherzykowych, komórek C, komórek tkanki łącznej i śródbłonka naczyniowego oraz komórek limfatycznych. Wszystkie z nich mogą być podstawą do rozwoju nowotworu. Nowotwory łagodne tarczycy najczęściej wywodzą się z komórek nabłonka gruczołowego tarczycy i są zwane gruczolakami. Wśród nowotworów złośliwych tarczycy zdecydowanie najczęstsze są raki tarczycy. W przypadku gruczołu tarczowego rak może rozwinąć się z komórek pęcherzykowych lub komórek C. Ze względu na budowę histologiczną wyróżnia się cztery typy raka tarczycy: brodawkowaty, pęcherzykowy, rdzeniasty i anaplastyczny.

Rak tarczycy – epidemiologia

Rak tarczycy stanowi około 98% przypadków wszystkich nowotworów złośliwych tarczycy. Jednak w porównaniu do częstości występowania innych nowotworów złośliwych, rak tarczycy jest  stosunkowo rzadki. Liczbę rocznych zachorowań na raka tarczycy szacuje się na 20–50 osób na milion. Rak tarczycy stanowi 1,5% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce. Kobiety zapadają na tę chorobę trzy razy częściej niż mężczyźni (1). 

Czynniki ryzyka

Do powstawania tego nowotworu mogą się przyczyniać zarówno czynniki genetyczne jak i środowiskowe. Do najczęściej wymienianych czynników ryzyka powstania raka tarczycy należą:

• Ekspozycja na promieniowanie jonizujące – zwiększa ryzyko rozwoju raka brodawkowatego tarczycy, zwłaszcza w sytuacji, gdy narażenie wystąpiło w dzieciństwie.
• Mała dostępność jodu w środowisku – na terenach ubogich w jod zwiększa się częstość występowania raka pęcherzykowego tarczycy.
• Czynniki dziedziczne – szacuje się, że około 25% przypadków raka rdzeniastego to nowotwory dziedziczne, spowodowane mutacją genu RET.

Objawy raka

Nowotwór złośliwy zazwyczaj nie różni się od guzków łagodnych. Przebieg choroby zależy od typu nowotworu. Wzrost guza jest zazwyczaj wolny. Rzadko stwierdza się szybki wzrost nowotworu. Niekiedy pierwszym zauważonym objawem może być powiększenie węzłów chłonnych szyi, chrypka, ból i duszność. W raku rdzeniastym tarczycy charakterystycznym objawem jest biegunka spowodowana m.in. nadmiernym wydzielaniem kalcytoniny (2).

Rozpoznanie

Raka tarczycy rozpoznaje się zazwyczaj na podstawie poopracyjnych badań histologicznych tkanek. Inne metody diagnostyczne służące do rozpoznania raka tarczycy obejmują: 

• Badanie scyntygraficzne całego ciała – służy do diagnostyki raka zróżnicowanego tarczycy.
• Badanie cytologiczne – stosowane w diagnostyce raka pęcherzykowatego tarczycy.
• Stężenie kalcytoniny w surowicy krwi – wykonuje się w przypadku podejrzenia raka rdzeniastego.

Oprócz wspomnianych wyżej badań w diagnostyce raka tarczycy wykonuje się szereg badań pomocniczych, które nie służą bezpośrednio do rozpoznania nowotworu, pozwalają natomiast wykluczyć inne schorzenia manifestujące się podobnym obrazem klinicznych. Do badań tych należą:

• Badania laboratoryjne: stężenie TSH w surowicy krwi (pozwala wykluczyć zaburzenia funkcji tarczycy) lub stężenia tyreoglobuiny (Tg), który jest markerem mogącym świadczyć o wznowie nowotworu. Tg oznacza się zwykle po leczeniu radykalnym (operacyjne usunięcie tarczycy).
• Badania obrazowe: takie jak USG tarczycy i szyi (3).

Leczenie

Metoda leczenia raka tarczycy jest dobierana w zależności od typu nowotworu i stopnia zaawansowania choroby. W większości przypadków raka tarczycy postępowanie obejmuje operacyjne usunięcie tarczycy i węzłów chłonnych szyjnych. Dopuszcza się jedynie odstępstwa od zasady całkowitego wycięcia tarczycy w przypadku raków o małym ryzyku wznowienia. Leczenie jodem promieniotwórczym optymalnie rozpoczyna się w okresie od 4 tygodni do 3 miesięcy od usunięcia tarczycy. Przed leczeniem należy unikać preparatów zawierających jod oraz wykonywania badań z użyciem jodowego środka cieniującego. Według zaleceń leczenie radiojodem powinno się ograniczać tylko do przypadków raka o dużym ryzyku wznowienia. Dopuszcza się natomiast możliwość odstąpienia od rutynowego leczenia izotopowego u chorych z grupy małego ryzyka jeśli wykazują oni doskonałą odpowiedź na leczenie. 

W niektórych przypadkach (np. rak rdzeniasty) po leczeniu operacyjnym zalecana jest zwykle farmakoterapia z zastosowaniem syntetycznej tyroksyny. Dawka jest dobierana tak, aby utrzymać stężenie TSH w zalecanym zakresie. Z uwagi na duże prawdopodobieństwo choroby dziedzicznej w tym wypadku zaleca się wykonanie badania w kierunku mutacji genu RET. 

Inne metody leczenia mają ograniczone zastosowanie. Dla przykładu teleradioterapia jest stosowana głównie jako leczenie paliatywne w nieoperacyjnym zróżnicowanym raku tarczycy lub w terapii przerzutów. Z kolei chemioterapia w przypadku raka tarczycy jest nieskuteczna.

Rokowanie

Większość przypadków rak tarczycy ma z reguły dobre rokowanie. Bardzo małe zmiany są zwykle całkowicie uleczalne. Szacuje się, że w przypadku guza o wielkości < 4 cm, 90-95% chorych przeżywa 10 lat. Ryzyko zgonu wzrasta wraz z wiekiem pacjenta i wielkością guza. U 5% chorych rozpoznanie ustala się późno i mimo leczenia tylko połowa z nich przeżywa 10 lat. W przypadku stwierdzenia przerzutów (zwłaszcza do kości) rokowanie jest znacznie gorsze. Ryzyko wznowy jest największe w ciągu pierwszych pięciu lat, jednak należy się z nim liczyć przez całe życie, dlatego chorzy powinni podlegać stałej opiece specjalistycznej (2).

Literatura

1. Dziarkowska K, Wieczorek P. Nowotwory tarczycy – klasyczne techniki diagnostyczne i markery nowotworowe. Kosmos. 2006; 55 (2-3): 267-276.
2. Gajewski P, Szczeklik A. Interna Szczeklika 2018. Kraków: Wydaw. Medycyna Praktyczna, 2018.
3. Jarząb B., Dedecjus M., Słowińska-Klencka D. i wsp. Guidelines of Polish National Societies Diagnostics and Treatment of Thyroid Carcinoma 2018 Update. Endokrynol Pol. 2018; 69 (1): 34–74.

 

O autorze Małgorzata Jamka

dr n. med.

Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Autorka publikacji naukowych z zakresu dietetyki i żywienia. Aktywna uczestniczka licznych konferencji naukowych, w tym na szczeblu międzynarodowym.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u