Hashimoto a ryzyko rozwoju innych chorób autoimmunologicznych

Na czym polegają choroby autoimmunologiczne?

Choroby autoimmunologiczne to temat w ostatnich latach poruszany coraz częściej. Pojęcie to dotyczy grupy chorób w przebiegu, których dochodzi do autoagresji. Prościej mówiąc nasz organizm, a dokładniej układ immunologiczny atakuje sam siebie. Błędnie odczytuje sygnał o zagrożeniu i produkuje przeciwciała skierowane przeciwko własnym tkankom. W konsekwencji niszczy swoje zdrowe komórki i tkanki. Patofizjologia jest szeroka i wciąż nie do końca poznana. Do przyczyn chorób autoimmunologicznych zaliczane są między innymi predyspozycje genetyczne, stres, używki czy czynniki środowiskowe. Charakterystyczny dla chorób autoimmunologicznych jest ich przebieg, który można podzielić na okres zaostrzenia i remisji, a także występowanie niespecyficznych objawów. Pojawiające się dolegliwości mogą obejmować wszystkie narządy natomiast w większości przypadków dotyczą układu endokrynnego oraz tkanki łącznej.

U osób, u których występuje choroba o podłożu autoimmunologicznym zwiększone jest ryzyko rozwoju kolejnego zaburzenia, które powstaje w wyniku tego samego mechanizmu. Zatem u każdego pacjenta chorującego na choroby z autoagresji, szczególnie dotyczące gruczołów wewnątrzwydzielniczych, takich jak tarczyca, wymagane jest uwzględnienie w diagnostyce możliwości występowania chorób współistniejących. W momencie występowania co najmniej dwóch specyficznych tkankowo schorzeń  o podłożu autoimmunologicznym mówi się o autoimmunologicznych zespołach wielogruczołowych (1).

Choroba Hashimoto

Do tej grupy chorób zaliczana jest także Hashimoto czyli autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, które stopniowo upośledza prawidłowe funkcjonowanie gruczołu tarczowego, prowadząc do rozwoju tak zwanej niedoczynności. Organizm wytwarza przeciwciała przeciwtarczycowe (anty-TPO, przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie), których stężenie dochodzi do kilku tysięcy. Kiedy warto oznaczyć poziom przeciwciał? Oznaczanie przeciwciał anty-TPO stanowi uzupełnienie podstawowej diagnostyki tarczycy (TSH, FT4 i FT3). Zalecane jest również w przypadku problemów z zajściem w ciążę. Hashimoto znacznie częściej występuje u kobiet. Dotyka obecnie ponad 1 mln osób z Polsce (2).

Inne choroby autoimmunologiczne

Cukrzyca typu 1  o podłożu autoimmunologicznym może współistnieć z chorobą Hashimoto. Obecność przeciwciał anty-TPO, świadczących o stanie zapalnym tarczycy,  stwierdza się u 15–30% osób dorosłych chorujących na cukrzycę typu 1 (5).

Celiakia czyli glutenozależna choroba trzewna, to choroba układu pokarmowego w przebiegu której  w odpowiedzi na spożycie glutenu dochodzi do wytwarzania swoistych przeciwciał i reakcji zapalnej. Podstawą leczenia jest dieta bezglutenowa. W chorobach autoimmunologicznych tarczycy celiakia występuje ze średnią częstością 5%. Zauważa się jednak znaczny wzrost pacjentów poszukujących alternatywnych metod leczenia choroby Hashimoto stosujących w tym  celu diety eliminacyjne takie jak dieta bezglutenowa. Pierwszym krokiem powinna być natomiast odpowiednia diagnostyka w celu wykluczenia bądź potwierdzenia nietolerancji glutenu i ewentualnego wyeliminowania go z diety (4).

Celiakia to nie jedyne schorzenie towarzyszące chorobie Hashimoto atakujące układ pokarmowy. Obserwuje się także współwystępowanie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG) oraz Choroby Leśniowskiego- Crohna (3). Są to tzw. nieswoiste choroby zapalne jelit. Etiopatogeneza wciąż nie jest dokładnie poznana natomiast za jeden z czynników przyczyniających się do rozwoju choroby  uznawana jest nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna błony śluzowej wywołana przez antygeny pokarmowe.

Częste współistnienie z innymi chorobami, w etiologii których kluczową rolę odgrywają zaburzenia autoimmunologiczne odnotowuje się również  przy zaburzeniach pracy wątroby takich jak: pierwotne zapalenie dróg żółciowych, zapalenie wątroby czy marskość żółciowa wątroby. Wciąż natomiast niewiele jest danych dotyczących rozwoju Hashimoto  w tej grupie pacjentów (6).

Anemia złośliwa czyli immunologiczna niedokrwistość Addisona i Biermera związana jest z kolei z obecnością przeciwciał skierowanych przeciwko komórkom okładzinowym śluzówki żołądka. W wyniku czego dochodzi do zaburzenia wytwarzania czynnika Castle’a odpowiedzialnego za prawidłowe wchłaniania witaminy B12. Konsekwencją jest  upośledzone wchłanianiem witaminy B12 niezbędnej do prawidłowego wytwarzania czerwonych krwinek, co skutkuje rozwojem anemii. Większe ryzyko rozwoju tej choroby występuje u kobiet, niż u mężczyzn, szczególnie u osób z grupą krwi A o niebieskich oczach.

W wyniku mechanizmów autoimmunologicznych destrukcji ulegają również nerki. Prowadzi to między innymi  do rozwoju glomerulopatii czyli uszkodzenia kłębuszków nerkowych. W niedoczynności tarczycy można zaobserwować zmniejszenie GFR (wskaźnika filtracji) oraz  przepływu nerkowego. Pojawia się charakterystyczny objaw zatrzymania wody w organizmie czyli nadmierna retencja.

Uszkodzeniu może ulec również kora nadnerczy prowadząc do jej niedoczynności i zaburzonego wydzielania hormonów: kortyzolu i aldosteronu. Mowa wtedy o Chorobie Addisona. Jako, że schorzenie to często współistnieje z innymi wyróżnia się zespół Carpentera będący najczęściej występującym autoimmunologicznych zespołem  wielogruczołowym. Obejmuje on pierwotną niedoczynność kory nadnerczy czyli chorobę Addisona, Hashimoto i cukrzycę typu 1 oraz zespół Schmidta, czyli Chorobę Addisona wraz z  Hashimoto.

Stosunkowo często występujące w populacji choroby skóry takie jak łuszczyca, bielactwo czy łysienie plackowate to również schorzenia w patogenezie, których pojawia się czynnik immunologiczny, co  może wpływać na ich współwystępowanie z chorobami tarczycy.

Częstość występowania wraz z bielactwem jednej lub kilku chorób autoimmunizacyjnych szacuje się na 14,4–25%.

Stan zapalny związany z patologiczną reakcją układu immunologicznego może dotyczyć również układu mięśniowego prowadząc do rozwoju chorób takich: miastenia, SM (stwardnienie rozsiane). zapalenie wielomięśniowe, RZS (reumatoidalne zapalenie stawów), twardzina układowa, MCTD (mieszana choroba tkanki łącznej). Szczególnie wysoką korelację obserwuje się pomiędzy Hashimoto, a RZS (7).

Podsumowanie

Podsumowując, choroby autoimmunologiczne mogą dotyczyć różnych narządów, a występowanie jednego schorzenia zwiększa ryzyko występowania innych chorób z tej grupy. Z uwagi na fakt, że czas pojawienia się oraz ilość schorzeń współistniejących jest trudna do przewidzenia pacjent powinien być objęty wieloletnią, kompleksową diagnostyką.

Jeżeli choroba Hashimoto dotyczy również Ciebie, pamiętaj aby nie bagatelizować pojawiających się objawów i przede wszystkim regularnie się badać.

Literatura

1. Bryl E, Luty J, Choroba Hashimoto – aspekt genetyczny i środowiskowy Forum Medycyny Rodzinnej 2017, vol 11, no 1, 1–6.
2. Fröhlich E, Wahl R, Thyroid Autoimmunity: Role of Anti-thyroid Antibodies in Thyroid and Extrathyroidal Diseases. Front. Immunol 2017: 5(8), 521.
3. Hebzda A, Szczeblowska D, Serwin D, Wojtuń S, Hebzda Z, Grys I,  Choroby tarczycy w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna. Pediatr Med Rodz 2011: 7 (2), 98-103.
4. Kahaly G, Frommer L, Schuppan D. Celiac disease and glandular autoimmunity. Nutrients. 2018; 10(7): 814.
5. Kahaly G.J, Hansen M. P,:Type 1 diabetes associated autoimmunity. Autoimmunity reviews 2016; 7(15):644-648.
6. Krysiak R, Okopień B, Bołdys A,: Autoimmunologiczne zespoły wielogruczołowe. Przegląd Lekarski 2008; 9(65): 393-400.
7. Zdrojewski Z,: Nerki w chorobach autoimmunologicznych. Postępy Nauk Medycznych 2011: 50-60

 

O autorze Marta Kuśnierczak

mgr

Dietetyk kliniczny. Absolwentka Dietetyki na Uniwersytecie Medycznym  im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Doktorantka w Katedrze i Klinice Onkologii UM Szpitala Klinicznego Przemienienia Pańskiego w Poznaniu. Zajmuje się poradnictwem żywieniowym pacjentów zmagających się z chorobami dietozależnymi.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u