Wpływ chorób tarczycy na problemy skórne

Choroby tarczycy, takie jak Hashimoto, wpływają na zaburzenie metabolizmu wzrostu i rozwoju wielu komórek w organizmie. Zbyt niski poziom produkowanych przez tarczycę hormonów przyczynia się do zaburzeń metabolizmu, skutkiem czego mogą być również objawy skórne.

Nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że skóra jest największym narządem powłokowym człowieka, a jej powierzchnia średnio wynosi aż 1,5 – 2 m². Nie powinno się zatem bagatelizować zmian, które się na niej pojawiają, gdyż mogą być pierwszymi sygnałami o rozwijających się chorobach.

W jaki sposób tarczyca wpływa na stan skóry?

To właśnie tarczyca odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie komórek, m.in. tych budujących włosy czy skórę.

W niedoczynności tarczycy skóra najczęściej staje się blada, sucha i ziemista ze skłonnością do wyprysków. Pacjenci z Hashimoto skarżą się na obrzęki w okolicach dłoni i twarzy, są także bardziej wrażliwi na zimno. Częstym zjawiskiem są wypadające, cienkie włosy i łamiące się paznokcie. Charakterystycznym objawem w chorobie Hashimoto jest także nadmierne rogowacenie się i łuszczenie skóry w okolicach łokci oraz kolan, które charakteryzują się ciemniejszą barwą – jest to tak zwany objaw “brudnych kolan” (1).

Badanie opublikowane w „European journal of internal medicine” wykazało, że z 220 przebadanych pacjentów z chorobami tarczycy, aż u 125 z nich (56,8%) stwierdzone zostały zmiany skórne, co może świadczyć o tym, że jest to zjawisko dość powszechne. Najczęściej pojawiały się m.in. przewlekła pokrzywka (6,8%), trądzik pospolity (5%) i trądzik różowaty (3,6%) (2). Ponadto, występujące często w populacji inne choroby skóry takie jak bielactwo, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry czy łysienie plackowate, są schorzeniami, które również mają podłoże autoimmunologiczne, co może wpływać na ich współwystępowanie z chorobami tarczycy.

Problemy skórne pojawiają się także często w innej chorobie związanej z nieprawidłowym funkcjonowaniem tarczycy – w chorobie Gravesa-Basedowa. Jest ona główną przyczyną nadczynności tarczycy. Wskutek nadmiernej produkcji hormonów tarczycy, przyspieszony metabolizm objawia się najczęściej nadmiernym ociepleniem skóry, wzmożoną potliwością, a także łamliwymi paznokciami i włosami (3).

U osób chorych na Hashimoto stwierdzane są częste niedobory witamin (A, D, E i witaminy z grupy B) oraz składników mineralnych takich jak żelazo, jod, selen oraz cynk (4). Zadbanie o odpowiednią ich podaż z dietą jest kluczowe w utrzymaniu skóry w jak najlepszej kondycji.

Skąd się biorą takie objawy?

Niedoczynność tarczycy wiąże się ze spowolnieniem metabolizmu, w następstwie czego dochodzi do upośledzenia produkcji substancji polisacharydowych. W ich skład wchodzi m.in. kwas hialuronowy, który ma właściwości wiążące wodę. Jego niedobór zatem prowadzi do utraty nawilżenia w skórze.

Zmniejszone jest wydzielanie potu oraz łoju, czego skutkiem jest suchość i łuszczenie się skóry. Spowolniony jest proces tworzenia się i odnawiania zrogowaciałej warstwy naskórka, przez co bariera lipidowa, której zadaniem jest ochrona przed nadmierną utratą wody, zostaje zaburzona. Zakłócony przebieg tych procesów sprawia, że skóra traci naturalne mechanizmy nawilżające i nie jest w stanie utrzymać odpowiedniego nawodnienia.

Niedoczynność tarczycy przyczynia się także do nadmiernego odkładania się w tkance podskórnej substancji hydrofilowych – mukopolisacharydów, które łatwo wchłaniają wodę, wskutek czego dochodzi do powstawania obrzęków najczęściej w okolicy twarzy (łatwo dostrzegalne opuchlizny powiek czy obrzęki warg). Obrzęki można określić jako ciastowate – po ich naciśnięciu przez palce pozostaje wgłębienie (nie odkształcają się).

Co można zrobić?

Pielęgnacja

W codziennej pielęgnacji skóry osób z Hashimoto szczególną uwagę należy zwrócić na odpowiednie nawilżenie i odżywienie skóry, a także odbudowę jej bariery lipidowej. Starannie dobrana pielęgnacja może pomóc w złagodzeniu objawów.

Przy wyborze produktów do pielęgnacji należy zwrócić na ich składy. Zalecane jest, aby kosmetyki były jak najbardziej naturalne, na bazie masła shea, oleju z pestek migdałów, oleju rokitnikowego oraz oleju z awokado. W swoim składzie zawierać powinny emolienty oraz syndety, czyli substancje o pH zbliżonym do pH skóry, o właściwościach nawilżających i natłuszczających. Środki czyszczące powinny być delikatne, niezawierające alkoholu, substancji zapachowych ani silnych detergentów, a do złuszczania naskórka można zastosować delikatne kwasy. W przypadku osób z cerą suchą polecane są kwasy AHA (alfa-hydroksykwasy) o początkowym stężeniu od 5 do 10%.

Dieta

Skutecznym narzędziem w walce z objawami chorób tarczycy jest także zmiana sposobu odżywiania. Zaleca się zastosowanie zdrowej i dobrze zbilansowanej diety (należy zwrócić szczególną uwagę na kontrolowaną podaż produktów zawierających substancje wolotwórcze) oraz uprawianie regularnej aktywności fizycznej.

Należy zaznaczyć, że nic nie zastąpi leczenia farmakologicznego (które ma na celu wyrównanie poziomu hormonów) w chorobach tarczycy, natomiast zadbanie o odpowiednie odżywienie i nawodnienie organizmu w znaczący sposób wpłynie nie tylko na kondycję skóry, włosów i paznokci, ale także poprawi samopoczucie.

Podstawowym krokiem w bilansowaniu diety jest zadbanie o odpowiednią podaż i źródło makroskładników – białka, tłuszczów oraz węglowodanów, witamin i składników mineralnych. Dieta powinna być różnorodna, a posiłki spożywane o regularnych i w miarę możliwości stałych porach.

Witamina A: witamina ta posiada właściwości przeciwutleniające i przyczynia się do utrzymania prawidłowego stanu naskórka poprzez regulację procesu jego złuszczania i odbudowy zewnętrznych warstw skóry (5). Bogatym jej źródłem są warzywa (marchew, natka pietruszki, szpinak, brokuły) i owoce (morele, brzoskwinie). Niewielkie jej ilości znaleźć można także mleku, jajach i maśle.

Witamina E: nazywana jest często „witaminą młodości”, a nazwę zawdzięcza swoim właściwościom antyoksydacyjnym. U osób zmagających się z Hashimoto, występuje podwyższony poziom wolnych rodników we krwi i z tego względu składniki odżywcze o właściwościach antyoksydacyjnych są niezwykle ważne. Tak jak w przypadku witaminy A i D, witamina E jest rozpuszczalna w tłuszczach, stąd doskonałym jej źródłem są oleje roślinne (takie jak olej słonecznikowy, olej z zarodków pszenicy czy oliwa z oliwek), a także orzechy, produkty zbożowe, warzywa i produkty mleczne.

Żelazo: niedobór żelaza (w długotrwałym niedoborze powoduje w konsekwencji wystąpienie anemii) jest zjawiskiem częstym u osób z chorobami tarczycy. Objawami jego niedoboru są właśnie łamiące się włosy i paznokcie oraz blada, sucha i szorstka skóra. Bogatym źródłem tego pierwiastka będą wszelkie produkty mięsne (wieprzowina, drób, indyk) oraz jaja, ale także produkty roślinne jak suche nasiona roślin strączkowych i ciemne pieczywo. W celu zwiększenia przyswajalność żelaza warto je łączyć w posiłku ze źródłem witaminy C takim jak natka pietruszki czy papryka.

Kwasy omega 3: te nienasycone kwasy tłuszczowe charakteryzują się właściwościami przeciwzapalnymi, a także wpływają na proces przekształcania trójjodotyroniny (T3) w tyroksynę (T4). Hamują one także proces lipogenezy (6). Głównym źródłem kwasów omega-3 są ryby morskie, olej lniany, oliwa z oliwek i olej rzepakowy.

Odpowiednie nawodnienie: stosując różne produkty pielęgnacyjne do twarzy i ciała (kremy nawilżające, toniki itp.) łatwo zapomnieć o tym, że nawilżenie skóry od wewnątrz jest tak samo ważne jak od zewnątrz. Zbyt niskie spożycie wody może powodować obrzęki na twarzy, pogorszenie nastroju i samopoczucia. Zalecane spożycie powinno wynosić ok. 2000 ml/dobę dla kobiet, oraz 2500ml/dobę dla mężczyzn. Dzięki odpowiedniemu nawodnieniu skóra będzie jędrniejsza, jej struktura równiejsza i pełna blasku.

Podsumowanie

Choroby tarczycy (związane z jej niedoczynnością i nadczynnością) mają wpływ na wygląd i stan skóry. Szczególnie duży wpływ na jej wygląd mają witaminy A, D i E oraz składniki mineralne takie jak żelazo, jod, selen i cynk. Połączenie odpowiednio dobranego przez endokrynologa leczenia farmakologicznego oraz różnorodnej i zbilansowanej diety będzie skutecznym narzędziem w walce z pogarszającym się stanem skóry. Pomocne na pewno będzie również zadbanie o odpowiednie nawilżenie skóry od środka jak i na zewnątrz.

Literatura

Niepomniszcze H, Amad RH. Skin disorders and thyroid diseases. J Endocrinol Invest. 2001 Sep;24(8):628-38.
Artantaş S, Gül U, Kiliç A, Güler S. Skin findings in thyroid diseases. Eur J Intern Med. 2009 Mar;20(2):158-6.
Szczeklik A. Interna Szczeklika 2012. Kraków: Wydaw. Medycyna Praktyczna, 2012.
Ihnatowicz P, Drywień M, Wątor P, Wojsiat J. The importance of nutritional factors and dietary management of Hashimoto’s thyroiditis. Ann Agric Environ Med. 2020 Jun 19;27(2):184-193.
Jarosz M, Normy żywienia dla populacji Polski. Warszawa 2020, Instytut Żywności i Żywienia.
Zakrzewska E, Zegan M, Michota-Katulska E. Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto. Bromatol Chem Toksykol. 2015;48(2):117–127.

O autorze Karolina Kasprzyk

lic

Studentka dietetyki Wydziału Nauk o Żywności i Żywieniu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Aktywny członek Koła Naukowego. Szczególnie bliskie jej sercu jest żywienie w chorobach alergicznych. Chętnie dzieli się swoją wiedzą dietetyczną, udzielając wywiadów w radiu oraz prowadząc dietetyczny profil w social mediach.