Choroby tarczycy u pacjentek z zespołem PCOS

Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń endokrynologicznych wśród kobiet w wieku rozrodczym. Na całym świecie częstość występowania PCOS wynosi od 9% do 19,9%, w zależności od charakterystyki populacji i wybranych kryteriów diagnostycznych. 

Co to jest PCOS?

PCOS jest to choroba mająca wpływ na wiele procesów w organizmie i często niesie za sobą długoterminowe konsekwencje zdrowotne, jak chociażby zwiększone ryzyko chorób metabolicznych oraz układu sercowo-naczyniowego. Mechanizm powstania choroby jest bardzo złożony i nie do końca poznany. Podkreśla się jednak, że może mieć ona podłoże autoimmunizacyjne (oznacza to, że układ odpornościowy kieruje nieprawidłową odpowiedź w stosunku do komórek lub tkanek produkując atakujące przeciwciała) (1).

Rozpoznanie PCOS opiera się na stwierdzeniu występowania co najmniej 2 z 3 tzw. kryteriów rotterdamskich. Są to: 

• przewlekłe występowanie cykli nieowulacyjnych lub rzadkich owulacji, 
• klinicznie i/lub biochemicznie potwierdzone objawy androgenizacji (nadmiaru męskich hormonów) 
• charakterystyczny obraz policystycznych jajników w badaniu ultrasonograficznym (USG).

Najczęstsze choroby współistniejące to cukrzyca typu 2 i zaburzenia lipidowe, jak również zwiększone ryzyko sercowo-naczyniowe u kobiet. Obecnie zwraca się także uwagę na fakt, że na przebieg PCOS mogą mieć wpływ zaburzenia tyreologiczne (zaburzenia dotyczące tarczycy). Przewlekły stan zapalny o niskim nasileniu może być istotnym łącznikiem między otyłością, a objawami metabolicznymi w PCOS (2).

Powiązanie między chorobami tarczycy i PCOS

Chociaż etiopatogeneza PCOS oraz chorób tarczycy jest różna, wielu badaczy podkreśla pewne zależności pomiędzy nimi, bowiem u dużej liczby kobiet z niedoczynnością tarczycy obserwuje się powiększenie objętości jajników oraz ich pęcherzykowy charakter. 

W świetle dotychczasowych badań bezsprzeczny jest fakt istnienia zależności między hormonami tarczycy, a funkcją jajników. Leczenie zaburzeń czynności tarczycy może przywrócić prawidłową funkcję jajników, miesiączkowanie i płodność. W przebiegu nierozpoznanej i nieleczonej niedoczynności tarczycy dochodzi do spowolnienia przemian metabolicznych oraz nasilenia insulinooporności, która odgrywa istotną rolę w patogenezie PCOS. Powstająca w następstwie hiperinsulinemia nie tylko sprzyja przyrostowi masy ciała, lecz również jest przyczyną nasilenia hiperandrogenizmu (nadmiernego wydzielania męskich hormonów, androgenów u kobiet)i zaburzeń miesiączkowania w tej grupie kobiet.

Zespół policystycznych jajników i autoimmunologiczna choroba tarczycy są najczęściej występującymi chorobami endokrynologicznymi w populacji kobiecej. Wspólną cechą PCOS i Hashimoto jest ich wpływ na zwiększenie ryzyka występowania otyłości, zespołu metabolicznego, hiperinsulinemii i insulinooporoności (4).

Występowanie zaburzeń czynności gruczołu tarczowego w grupie kobiet chorujących na PCOS jest trzykrotnie częstsze niż u kobiet zdrowych. Na ten moment nie ma jednoznacznego wytłumaczenia tego zjawiska, ale dostępne badania omawiają kilka możliwych mechanizmów.

W literaturze akcentowana jest rola insulinoporności i hiperinsulinizmu w powstawaniu PCOS, a także ich wpływ na mechanizmy prowadzące do nadmiernej produkcji i wytwarzania androgenów. Zwraca się także uwagę, na stężenie leptyny (hormon sytości) i jej powiązanie z zaburzeniami hormonalnymi. Podwyższony poziom tego hormonu występuje nie tylko u otyłych kobiet z PCOS, ale także u kobiet z masą ciała w normie. Badacze wskazują, że bardziej miarodajna jest informacja o zawartości tkanki tłuszczowej niż sam wskaźnik BMI.

Częstość występowania chorób tarczycy u pacjentek z zespołem PCOS

Według dostępnych badań najczęściej obserwowanym zaburzeniem tyreologicznym w grupie kobiet z PCOS było autoimmunizacyjne zapalenie tarczycy – 70%. Niedoczynność tarczycy o podłożu hipoplazji gruczołu tarczowego występowała u 15%, a wole guzkowe rozpoznano u 10% pacjentek. Często obserwuje się subkliniczną niedoczynność tarczycy wśród kobiet z PCOS, z szacunkową częstością występowania 10–25% (5).

Podsumowując, chociaż związek przyczynowo-skutkowy między PCOS a zapaleniem tarczycy pozostaje nieznany, wiele badań wskazuje, że częstość występowania AIT (Autoimmunologicznego Zapalenia Tarczycy), TSH w surowicy, dodatnich wskaźników anty-TPO i anty-Tg u pacjentek z PCOS są znacznie wyższe niż u kobiet bez tego schorzenia, co sugeruje, że PCOS może być rodzajem choroby autoimmunologicznej i ma ścisły związek z AIT. Tak jak wcześniej wspomniano, u kobiet chorujących na PCOS, zaburzenia czynności gruczołu tarczycy występują trzykrotnie częściej. Dlatego pomocne będzie rutynowe ocenianie czynności tarczycy u pacjentek z PCOS i włączanie hormonalnej terapii zastępczej, jeśli to konieczne. 

Literatura

 

1. Belowski J., Endokrynologia. Poradnik dla pacjentów. [dostęp 27.02.2020]
2. Suchta K., i wsp., Wybrane aspekty zaburzeń metabolicznych u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS) z towarzyszącą nieprawidłową czynnością gruczołu tarczowego; Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2016; 22(2): 89–93.
3. Romitti M., Fabris V.C., et. al. Association between PCOS and autoimmune thyroid disease: a systematic review and meta-analysis; Endocrine Connections 2018;7(11): 1158-1167.
4. Szafraniec A, i wsp., Częstość występowania chorób tarczycy u pacjentek z zespołem policystycznych jajników; Forum Medycyny Rodzinnej 2016; 10(3): 140–144.

O autorze Paulina Smoczyńska

mgr

Mgr dietetyki, psychodietetyk i specjalista przyjazny insulinoopornym, a także mgr inż. żywienia człowieka. Członek Polskiego Towarzystwa Medycyny Stylu Życia. Współautorka publikacji naukowych z zakresu żywienia. Aktywna uczestniczka konferencji naukowych krajowych, również międzynarodowych. Prowadzi poradnictwo i edukację pacjentów chcących zmienić styl życia zarówno w  zakresie prewencji, jak i leczenia żywieniowego chorób przewlekłych.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u