Fluor w chorobach tarczycy – cienie i blaski

Fluor jest dostarczany do naszego organizmu głównie wraz z dietą oraz produktami wzbogaconymi w ten składnik (np. pasty do zębów). Jego obecność jest istotna, ponieważ pierwiastek ten uczestniczy w mineralizacji kości i zębów. Jednak od pewnego czasu coraz częściej pojawia się temat nadmiernego spożywania fluoru i związanej z nim toksyczności. Jak donoszą ostatnie badania naukowe, zbyt duża ilość tego pierwiastka może również wpływać na funkcjonowanie tarczycy.

Fluor – pomaga czy szkodzi?

Wyniki przeprowadzonych badań wykazały istnienie związku pomiędzy ilością spożywanego fluoru a występowaniem próchnicy, która jest znaczącym problemem zdrowia publicznego w wielu krajach (1). Rola fluoru w zapobieganiu tej choroby jest znana od wielu lat, co doprowadziło do jego powszechnego dodawania do produktów dentystycznych, takich jak pasty do zębów czy płyny do płukania jamy ustnej. Badania naukowe dowodzą, że miejscowe stosowanie fluoru jest najbardziej skutecznym sposobem zapobiegania próchnicy (2). Z drugiej strony należy zaznaczyć, że fluor ma wąski margines bezpieczeństwa pomiędzy optymalnymi korzyściami płynącymi z jego zastosowania a zatruciem. W związku z tym odnotowano liczne niepożądane skutki związane z nadmiernym spożyciem fluoru.

Do najważniejszych należy fluoroza, czyli choroba spowodowana nadmiernym stężeniem fluoru w organizmie, która powoduje uszkodzenie kości, zębów, a nawet układu nerwowego. Śmiertelna dawka fluoru dla osób dorosłych została ustalona na poziomie 32 mg/kg masy ciała (3). Natomiast według Instytutu Żywności i Żywienia, norm spożycia fluoru wynoszą dla mężczyzn 4 mg/osobę/dobę, a dla kobiet 3 mg/osobę/dobę.

Wpływ fluoru na funkcjonowanie tarczycy

W ostatnich latach ukazały się również badania naukowe wskazujące na korelację pomiędzy nadmiernym spożyciem tego pierwiastka a  niedoczynnością tarczycy. Istnieją dowody naukowe wskazujące na podwyższenie stężenie hormonu TSH wraz ze zwiększonym przyjmowaniem fluoru. Powodem ma być fakt, że fluor jest bardziej elektroujemny niż jod, w związku z czym łatwo wypiera jod z organizmu, wpływając w ten sposób na funkcjonowanie tarczycy (4,5). 

Jod z kolei jest pierwiastkiem niezbędnym do produkcji hormonów tarczycy oraz prawidłowego funkcjonowania tarczycy, dlatego jego niedobór w organizmie może przyczyniać się do wystąpienia niedoczynności tarczycy, powiększenia gruczołu tarczycowego czy też powstania wola. W związku z tym, zalecane jest spożywanie produktów bogatych w jod. Głównym jego źródłem w diecie są ryby (takie jak dorsz, mintaj, makrela, tuńczyk), ale także orzechy laskowe, brokuły, szpinak oraz sól kuchenna jodowana. Jod może też być absorbowany z powietrza (zwłaszcza nad ocenami) przez skórę oraz układ pokarmowy (6).

Z drugiej strony należy zauważyć, że istnieją także badania, które nie potwierdzają związku pomiędzy nadmiernym spożyciem fluoru a występowaniem niedoczynności tarczycy. Przykładowo, naukowcy z Kanady nie wykazali związku pomiędzy przyjmowaniem nadmiaru fluoru a wystąpieniem niedoczynności tarczycy. Jak podają autorzy, powodem różnicy w wynikach może być fakt, że niektóre państwa, na przykład Wielka Brytania, gdzie przeprowadzono badania, które wykazały korelację między spożyciem fluoru a nadczynnością tarczycy, nigdy nie wprowadziły obowiązku jodowania soli. W Kanadzie, gdzie wyniki nie wykazały korelacji, istnieje obowiązek jodowania soli, co może wskazywać na niedoczynność tarczycy spowodowaną niedoborami jodu (7). 

W związku z tym, że wpływ fluoru na funkcjonowanie tarczycy nie został jednoznacznie potwierdzony, konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań.

Główne źródła fluoru   

Fluor  występuje naturalnie w środowisku (np. w glebie czy powietrzu), jednak trafia tam również jako produkt uboczny np. z hut aluminium, miedzi czy żelaza, a także jest wprowadzany do gleby z nawozami fosforowymi. Dlatego można powiedzieć, że produkcja przemysłowa w istotny sposób wpływa na podwyższoną zawartość fluoru w środowisku, a zatem także w ludzkim organizmie. Pierwiastek ten bowiem kumuluje się w żywności, którą spożywamy (poprzez jej uprawianie w glebie czy gotowanie w wodzie zawierającej ten pierwiastek) (8).

Obecnie uznaje się, że spośród popularnych produktów spożywczych, herbata ma największy wpływ na zwiększenie dziennego spożycia fluoru. Fluor jest gromadzony głównie w liściach herbaty. Dobrze rozpuszczalny fluor jest łatwo przyswajalny przez organizm, dlatego też jego biodostępność z herbaty jest bliska 100%. 

Polscy naukowcy poddali analizie 37 różnych herbat dostępnych na polskim rynku. Najwyższe stężenie fluoru zaobserwowali w czarnej herbacie. Napar z zielonej herbaty zawierał znacznie niższe stężenie tego pierwiastka. Stwierdzono również, że stężenie fluoru w herbacie zwiększa się wraz z czasem parzenia.

Do innych źródeł fluoru zalicza się fluoryzowaną wodę oraz inne napoje przygotowywane z takiej wody (piwa, kawa czy soki owocowe), produkty zbożowe, warzywa liściaste, orzechy, ryby, ziemniaki. Fluor może znajdować się także w niektórych lekach

Podsumowanie 

Istnieją dowody naukowe wskazujące na negatywny wpływ fluoru na funkcję tarczycy. Naukowcy zauważyli wyższe wartości TSH przy większym spożyciu tego pierwiastka. Szczególnie podkreślano również, że niedobory jodu połączone z wysoką ekspozycją na fluor mogą zwiększać ryzyko wystąpienia chorób tarczycy. Natomiast nie wszystkie badania potwierdzają te wyniki. W związku z tym konieczne jest dalsze badanie tego zagadnienia.

Literatura

1. Jarosz M. (red.). Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia, 2017.
2. Godfrey M., Limeback H., Potter W., Waugh D.T. Risk Assessment of Fluoride Intake from Tea in the Republic of Ireland and its Implications for Public Health and Water Fluoridation. Int J Environ Res Public Health, 2016, 13(3): 259.
3. Shahani N., Ullah R., Zafar M.S. Potential fluoride toxicity from oral medicaments: A review. Iran J Basic Med Sci, 2017, 20(8): 841–848.
4. Azizi R., Ehrampoush M.H., Fallahzadeh H. Impact of Drinking Water Fluoride on Human Thyroid Hormones: A Case- Control Study. Scientific Reports, 2018, 8(1): 2674.
5. Alekhya B., Chaitanya NCSK., Karunakar P. A systematic analysis on possibility of water fluoridation causing hypothyroidism. Indian J Dent Res. 2018, 29(3): 358-363.
6. Grabowska I. Jod w diecie – jak uniknąć niedoboru?. Instytut Żywności i Żywienia, 2019.
7. Barberio A.M., Hosein F.S., McLaren L. Fluoride exposure and indicators of thyroid functioning in the Canadian population: implications for community water fluoridation. J Epidemiol Community Health, 2017, 71(10): 1019-1025.
8. Pelc J., Smolik M., Śnioszek M.A. Fluoride content of teas available on the polish market. Fluoride, 2017, 50(3): 292-299.

O autorze Magdalena Wanat

mgr

Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu. Doświadczenie zawodowe zdobywa w ramach praktyk oraz staży zawodowych. Do jej głównych zainteresowań należy żywienie kobiet w ciąży oraz w okresie laktacji, a także żywienie dzieci.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u