Biotyna i jej wpływ na poziom hormonów tarczycy

W ostatnich kilku latach ukazało się kilka publikacji na temat wpływu biotyny na zafałszowanie wyników niektórych badań laboratoryjnych, w tym zwłaszcza poziomu hormonów. Sytuacje te dotyczyły pacjentów z wysokim stężeniem biotyny w organizmie, którzy przyjmowali tą witaminę w formie suplementu diety lub byli leczeni wysokimi dawkami biotyny. Doniesienia wskazywały także, że biotyna może mieć istotny wpływ na oznaczenie stężenia TSH i hormonów tarczycy.

Biotyna – rola i źródła

Biotyna (znana także pod nazwą witamina H lub witamina B7) należy do rozpuszczalnych w wodzie witamin z grupy B. Dzienne zapotrzebowanie na biotynę u osoby dorosłej wynosi 30 μg/dzień. W diecie witamina ta występuje m.in. w takich produktach, jak: wieprzowina, ryby, wątróbka, jaja, niektóre sery, soja, migdały i warzywa liściaste. Ponadto, biotyna może być ona syntetyzowana przez florę bakteryjną jelit, w związku z czym do jej niedoborów dochodzi niezmiernie rzadko, zazwyczaj jako następstwo stosowania antybiotyków o szerokim spektrum działania.

Witamina ta uczestniczy w wielu reakcjach przebiegających w organizmie człowieka. Stanowi składnik wielu enzymów biorących udział w procesach metabolicznych. Biotyna jest również niezbędna do prawidłowego wzrostu i rozwoju organizmu. Zapewnia też odpowiedni stan skóry oraz dba o zdrowie naszych włosów (1).

Suplementy biotyny a wyniki badań

W względu na swoje liczne właściwości biotyna jest często składnikiem różnych suplementów diety. Jest ona stosowana głównie jako środek przeciwdziałający wypadaniu i łamliwości włosów oraz paznokci. W Polsce suplementy diety zawierają często dawkę biotyny, która wielokrotnie przekracza jej dzienne zapotrzebowanie. Stąd też, osoby przyjmujące suplementy zawierające biotynę są szczególnie narażone na ryzyko nieprawidłowych wyników badań poziomu hormonów.

Pamiętaj, że biotyna wchodzi w skład wielu suplementów diety dostępnych bez recepty, na przykład:

Witamina B kompleks
Koenzym R
Suplementy diety poprawiające kondycję włosów, skóry i paznokci
Preparaty multiwitaminowe
Preparaty witaminowe dla kobiet ciężarnych

Drugą grupę zagrożoną interferencją biotyny (zaburzenie wyników badań spowodowanych biotyną) stanowią pacjenci leczeni wysokimi dawkami tej witaminy stosowanymi w terapii niektórych wrodzonych chorób metabolicznych, np. stwardnienia rozsianego i innych chorób układu nerwowego.

Jak biotyna może wpływać na wyniki badań laboratoryjnych?

Wystąpienie interferencji biotyny w trakcie wykonywania badań diagnostycznych zależy od kilku czynników: od konstrukcji testu, wielkości dawki biotyny, jaką przyjmuje pacjent, od stężenia biotyny we krwi, a przede wszystkim od czasu, jaki upłynie od przyjęcia ostatniej dawki przez pacjenta do pobrania materiału do badań.

Otrzymanie fałszywie zaniżonych lub fałszywie zawyżonych wyników stężenia hormonów w następstwie interferencji biotyny dotyczy zwłaszcza testów immunochemicznych wykorzystujących w swojej budowie tzw. układ SA/B zawierający biotynę. Wyróżnia się dwa główne rodzaje metod stosowane w rutynowych testach immunochemicznych: metody niekompetencyjne i kompetencyjne.

Testy niekompetycyjne służą do oznaczania stężenia dużych cząsteczek hormonów, takich jak: hormon tyreotropowy (TSH), hormon lutenizujący, hormon folikulotropowy, gonadotropina kosmówkowa, parathormon, insulinopodobny czynnik wzrostu, insulina, tyreoglobulina, C-peptyd. W tym typie testu podatnego na działanie biotyny obserwuje się fałszywie ujemne (zaniżone) wyniki stężenia oznaczanych hormonów.

Testy kompetycyjne służą do oznaczania stężenia małych cząsteczek hormonów i przeciwciał: tyroksyny (T4/fT4), trójjodotyroniny (T3/fT3), witaminy D3 (25(OH)D), hormonów steroidowych, przeciwciał: przeciwko receptorowi TSH (TRAb, TSH receptor autoantibody), przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i przeciwko tyreoglobulinie (anty-Tg). W tym typie testu obserwuje się fałszywie dodatnie (zawyżone) wyniki stężenia/miana badanych hormonów i przeciwciał (2).

Wpływ biotyny na wyniki badań hormonów tarczycy

Już w 2016 roku w wytycznych Amerykańskiego Towarzystwa Tyreologicznego (American Thryoid Association) zwrócono uwagę, iż stosowanie preparatów biotyny może mieć istotny wpływ na wyniki badań hormonalnych. Amerykańscy badacze zaobserwowali, iż osoby stosujące suplementację biotyną mają często zaburzone wyniki badań hormonalnych. Większe dawki witaminy H w wyniku zachodzącej w trakcie oznaczania stężenia hormonów interferencji mogą być źródłem zaniżonych wyników TSH i zawyżonych wartości hormonów obwodowych (FT4, FT3), a co za tym idzie, prowadzić mogą do niewłaściwych decyzji terapeutycznych. W kilku publikacjach, które ukazały się na przestrzeni ostatnich lat wykazano, iż stosowanie dużych dawek biotyny może błędnie sugerować istnienie nadczynności tarczycy lub wskazywać, iż w suplementacji pierwotnej niedoczynności tarczycy używana jest zbyt duża dawka hormonów (3).

Jak osoba przyjmująca biotynę powinna przygotować się do badań laboratoryjnych?

Niewiele osób wie, że przed oceną TSH, czy FT4 i/lub FT3 powinniśmy odstawić preparaty zawierające biotynę. Jeśli chcemy mieć pewność, że wyniki badań rzeczywiście odzwierciedlają naszą gospodarkę hormonalną, to zgodnie z zaleceniami preparaty biotyny powinniśmy odstawić optymalnie na 2-7 dni przed planowanymi badaniami. Zazwyczaj jednak stężenie TSH i fT4 wraca do wartości prawidłowej po 24-48 godzinach od przyjęcia ostatniej dawki biotyny, natomiast nieprawidłowe stężenie przeciwciał może utrzymywać się do 7 dni od przyjęcia ostatniej dawki (4).

Literatura

Jarosz M. Normy żywienia dla populacji Polski. Warszawa: Instytut Żywności i Żywienia, 2017.
Ostrowska M, Bartoszewicz Z, Bednarczuk T, Walczak K, Zgliczyński W, Glinicki P. The effect of biotin interference on the results of blood hormone assays. Endokrynologia Polska 2019; 70 (1): 102-121.
Ross DS, Burch HB, Cooper DS, Greenlee MC, Laurberg P, Maia AL, Rivkees SA, Samuels M, Sosa JA, Stan MN, Walter MA. 2016 American Thyroid Association Guidelines for Diagnosis and Management of Hyperthyroidism and Other Causes of Thyrotoxicosis. Thyroid. 2016 Oct;26(10):1343-1421.
Kummer S, Hermsen D, Distelmaier F. Biotin Treatment Mimicking Graves’ Disease. N Engl J Med. 2016 Aug 18;375(7):704-6.

O autorze Małgorzata Jamka

dr n. med.

Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Autorka publikacji naukowych z zakresu dietetyki i żywienia. Aktywna uczestniczka licznych konferencji naukowych, w tym na szczeblu międzynarodowym.