Kortyzol – co warto o nim wiedzieć?

Kortyzol, nazywany hormonem stresu, odgrywa kluczową rolę w regulacji wielu funkcji organizmu, w tym metabolizmu, odpowiedzi immunologicznej i ciśnienia krwi. Pomiar jego poziomu jest często zalecany w przypadkach podejrzenia zaburzeń związanych z nadmiarem (zespół Cushinga) lub niedoborem (choroba Addisona) kortyzolu.

Kiedy badać poziom kortyzolu?

Najlepszy czas na badanie:

• Rano (6:00-8:00): Kortyzol osiąga swoje szczytowe stężenie, więc jest to idealny moment na badanie, aby ocenić jego poziom.
• Popołudnie (około 16:00): Drugi pomiar, jeśli wymagane, może być wykonany po południu, gdy poziom kortyzolu naturalnie spada.

Badanie kortyzolu może być przeprowadzane za pomocą krwi, moczu lub śliny, a czasami lekarz może zlecić testy wielokrotne, aby uzyskać dokładniejszy obraz rytmu dobowego kortyzolu.

Objawy wysokiego poziomu kortyzolu

Podwyższony poziom kortyzolu, zwłaszcza przez dłuższy czas, może prowadzić do szeregu objawów, takich jak:

• Przyrost masy ciała, szczególnie w okolicy twarzy i brzucha.
• Czerwone, okrągłe „księżycowe” oblicze.
• Osłabienie mięśni, głównie w ramionach i nogach.
• Nadciśnienie i podwyższony poziom cukru we krwi, co może prowadzić do cukrzycy typu 2.
• Fioletowe rozstępy na skórze brzucha.
• Problemy z kośćmi, takie jak osteoporoza i zwiększone ryzyko złamań.

Objawy niskiego poziomu kortyzolu

Zbyt niski poziom kortyzolu może prowadzić do stanu znanego jako niewydolność nadnerczy. Objawy obejmują:

• Chroniczne zmęczenie i osłabienie mięśni.
• Utrata masy ciała i brak apetytu.
• Niskie ciśnienie krwi, które może prowadzić do omdleń.
• Ciemnienie skóry, szczególnie w okolicach blizn, dziąseł i fałd skórnych.
• Zaburzenia trawienia, w tym nudności, wymioty i ból brzucha.

Jak obniżyć poziom kortyzolu? 

Aby obniżyć poziom kortyzolu, można zastosować kilka strategii:

1. Techniki relaksacyjne: regularne ćwiczenia oddechowe, medytacja i joga mogą znacząco obniżyć poziom stresu i tym samym kortyzolu;
2. Zdrowy sen: dbałość o regularny i wystarczająco długi sen (7-9 godzin) jest kluczowa w regulacji poziomu kortyzolu;
3. Aktywność fizyczna: umiarkowane ćwiczenia mogą pomóc w regulacji poziomu kortyzolu, jednak nadmierny wysiłek fizyczny może prowadzić do jego wzrostu;
4. Unikanie nadmiaru kofeiny: kofeina może podwyższać poziom kortyzolu, dlatego zaleca się ograniczenie jej spożycia.

Suplementacja

Niektóre suplementy mogą pomóc w regulacji poziomu kortyzolu, dlatego po konsultacji z lekarzem i/lub dietetykiem warto rozważyć ich wdrożenie:

• • Probiotyki: suplementy probiotyczne, szczególnie zawierające szczep Lactobacillus, mogą wspierać obniżenie poziomu kortyzolu i poprawę zdrowia psychicznego,
  • Maca: roślina ta ma właściwości adaptogenne i może pomóc w regulacji hormonów oraz obniżeniu poziomu kortyzolu,
  • Kwasy omega-3: suplementy z olejem rybim, bogate w kwasy omega-3, mogą pomóc w redukcji stanów zapalnych i regulacji osi HPA (podwzgórze-przysadka-nadnercza), co może obniżyć poziom kortyzolu,
  • Ashwagandha: znana z działania adaptogennego, może pomóc w redukcji poziomu kortyzolu i poprawie odporności na stres,

• Fosfatydyloseryna: wspiera funkcje mózgu, przekazywanie sygnałów nerwowych i regulację kortyzolu.

Podsumowując, kontrola poziomu kortyzolu jest kluczowa dla utrzymania zdrowia i dobrego samopoczucia. Regularne badania, zdrowy styl życia oraz odpowiednia suplementacja mogą pomóc w jego optymalnej regulacji.

Literatura

1. Azmi, N., Juliana, N., Azmani, S., Effendy, N., Abu, I., Teng, N., & Das, S. (2021). Cortisol on circadian rhythm and its effect on cardiovascular system. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(2). https://doi.org/10.3390/ijerph18020676
2. Knezevic, E., Nenic, K., Milanovic, V., & Knezevic, N. (2023). The role of cortisol in chronic stress, neurodegenerative diseases, and psychological disorders. Cells, 12(23). https://doi.org/10.3390/cells12232726
3. Larsson, S., Lee, W., Kar, S., Burgess, S., & Allara, E. (2021). Assessing the role of cortisol in cancer: A wide-ranged Mendelian randomisation study. British Journal of Cancer, 125(7), 1025–1029. https://doi.org/10.1038/s41416-021-01505-8
4. McEwen, B. (2019). What is the confusion with cortisol? Chronic Stress, 3. https://doi.org/10.1177/2470547019833647
5. Shields, G., Bonner, J., & Moons, W. (2015). Does cortisol influence core executive functions? A meta-analysis of acute cortisol administration effects on working memory, inhibition, and set-shifting. Psychoneuroendocrinology, 58, 91–103.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u