Wpływ nabiału na pracę tarczycy – czy warto go ograniczyć?

Nabiał od lat stanowi ważny element diety wielu osób, dostarczając cenne składniki odżywcze, takie jak wysokiej jakości, łatwo przyswajalne białko, wapń oraz witaminy (m.in. D lub witaminy z grupy B). Białko jest kluczowe dla budowy i regeneracji tkanek, w tym tkanki mięśniowej, a także dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego i metabolizmu, co ma znaczenie również w przebiegu chorób tarczycy. Jednak w kontekście zdrowia tarczycy, szczególnie u osób z chorobą Hashimoto i niedoczynnością tarczycy, pojawia się coraz więcej pytań dotyczących potencjalnego wpływu nabiału na gospodarkę hormonalną i przebieg schorzeń autoimmunologicznych. Czy produkty mleczne mogą szkodzić? A może ich eliminacja jest niepotrzebna?

Wpływ nabiału na funkcjonowanie tarczycy

Tarczyca jest gruczołem niezwykle wrażliwym na czynniki dietetyczne i środowiskowe. Nabiał, będący złożonym produktem spożywczym, może oddziaływać na jej funkcjonowanie na kilka sposobów:

• Dostarczanie kluczowych składników odżywczych: Nabiał jest bogatym źródłem wysokiej jakości białka, wapnia oraz witaminy D (zwłaszcza jeśli jest fortyfikowany). Wapń i witamina D są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania wielu układów w organizmie, w tym regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz wsparcia układu odpornościowego [1]. Należy jednak pamiętać, że żywność, w tym nabiał, jest zazwyczaj drugorzędnym źródłem witaminy D w porównaniu do syntezy skórnej pod wpływem słońca i często wymagana jest suplementacja w celu osiągnięcia optymalnych poziomów, szczególnie w regionach o ograniczonym nasłonecznieniu [1, 8].

• Potencjalny wpływ na układ immunologiczny i stany zapalne: U niektórych osób, zwłaszcza z predyspozycjami do reakcji autoimmunologicznych, spożycie nabiału może nasilać stan zapalny. Dotyczy to szczególnie osób z nietolerancją laktozy (problemem z trawieniem cukru mlecznego wynikającym z niedoboru enzymu laktazy) lub nadwrażliwością/alergią na białka mleka krowiego (reakcja układu odpornościowego na białka, najczęściej kazeinę lub białka serwatkowe) [2]. Ważne jest rozróżnienie między tymi dwoma stanami, gdyż mają one różne mechanizmy i objawy. Reakcja ta może mieć znaczenie w przebiegu chorób autoimmunologicznych, takich jak choroba Hashimoto, choć warto zaznaczyć, że taki wpływ obserwuje się głównie u osób ze stwierdzoną nietolerancją lub alergią i nie jest powodem do rutynowej eliminacji nabiału u każdego pacjenta.

• Interackja z lekami: Wapń zawarty w nabiale może znacząco ograniczać wchłanianie syntetycznych hormonów tarczycy (lewotyroksyny), co jest kluczowym aspektem dla pacjentów leczonych na niedoczynność tarczycy [3]. Dlatego kluczowe jest zachowanie odpowiedniego odstępu czasowego między przyjęciem leku a spożyciem nabiału.

Nabiał a choroby tarczycy – czy szkodzi osobom z Hashimoto?

Choroba Hashimoto to przewlekłe schorzenie autoimmunologiczne, w którym układ odpornościowy omyłkowo atakuje własną tarczycę, prowadząc do jej stopniowego uszkodzenia i niedoczynności. Relacja między spożyciem nabiału a przebiegiem Hashimoto jest złożona:

• Stan zapalny i autoimmunizacja: Badania sugerują, że w przypadku stwierdzonej nietolerancji laktozy lub nadwrażliwości na białka mleka, ich eliminacja z diety u osób z Hashimoto może przyczynić się do zmniejszenia nasilenia stanu zapalnego i potencjalnie korzystnie wpłynąć na samopoczucie [2, 4]. Nie ma jednak dowodów wskazujących, że nabiał u każdej osoby z Hashimoto nasila chorobę autoimmunologiczną, jeśli nie występują reakcje nietolerancji.
• Współwystępowanie z innymi schorzeniami: Choroba Hashimoto często współistnieje z innymi chorobami o podłożu autoimmunologicznym lub problemami jelitowymi, takimi jak celiakia, nieceliakialna nadwrażliwość na gluten czy zespół jelita drażliwego [5]. Osoby z tymi schorzeniami często doświadczają również problemów z tolerancją nabiału (szczególnie często obserwuje się współwystępowanie Hashimoto z nietolerancją laktozy), co może potęgować objawy ogólnoustrojowe i jelitowe.
• Wpływ na wchłanianie lewotyroksyny: Jak wspomniano wcześniej, wapń w nabiale (a także w suplementach wapnia) może upośledzać wchłanianie lewotyroksyny. Dlatego kluczowe jest zachowanie odpowiedniego odstępu czasowego między przyjęciem leku a spożyciem produktów mlecznych lub suplementów wapnia [3].

Jeśli po spożyciu produktów mlecznych pojawiają się niepokojące objawy, takie jak wzdęcia, bóle brzucha, biegunki, uczucie zmęczenia, bóle stawów czy nasilenie problemów skórnych, warto rozważyć diagnostykę w kierunku nietolerancji laktozy lub nadwrażliwości na białka mleka. W takich przypadkach, eliminacja lub znaczne ograniczenie nabiału może być uzasadnione.

Potencjalne niedobory po eliminacji nabiału

Decydując się na ograniczenie lub całkowitą eliminację nabiału z diety, kluczowe jest świadome planowanie jadłospisu w celu uniknięcia niedoborów ważnych składników odżywczych, przede wszystkim wapnia.  Alternatywne, bogate źródła wapnia w diecie to m.in. [1]:

• Zielone warzywa liściaste (jarmuż, szpinak, brokuły)
• Nasiona i orzechy (sezam, migdały, tahini)
• Rośliny strączkowe (fasola, soja, ciecierzyca)
• Ryby z ośćmi (sardynki, szprotki)
• Fortyfikowane napoje roślinne (migdałowe, sojowe, ryżowe, owsiane)
• Tofu produkowane z użyciem soli wapnia
• Wody mineralne wysokozmineralizowane

Dodatkowo eliminacja nabiału może wymagać zwrócenia dodatkowej uwagi na spożycie białka.

Czy całkowita eliminacja nabiału jest zawsze konieczna?

Aktualna wiedza naukowa nie dostarcza jednoznacznych dowodów, aby zalecać rutynową, całkowitą eliminację nabiału wszystkim osobom z problemami z tarczycą, w tym z chorobą Hashimoto, jeśli nie występują objawy nietolerancji lub alergii [6]. Kluczowe jest indywidualne podejście:

• Brak objawów: Jeśli po spożyciu nabiału nie występują żadne niepokojące dolegliwości sugerujące nietolerancję lub nadwrażliwość, nie ma medycznych podstaw do jego eliminacji.
• Obserwacja: W przypadku podejrzenia wpływu nabiału na samopoczucie lub nasilenie objawów, warto skonsultować się z lekarzem w celu diagnostyki nietolerancji laktozy lub alergii na białka mleka.
• Jakość produktów: Wybieranie produktów mlecznych wysokiej jakości, np. ekologicznych, od krów karmionych trawą, może być preferowane przez niektóre osoby, choć wpływ typu nabiału na przebieg chorób tarczycy nie jest w pełni udokumentowany. Możliwe, że lepiej tolerowane będą też mniej popularne źródła nabiału np. kozi lub owczy.

Nabiał a wchłanianie leków na tarczycę – kluczowa zasada

Jednym z najlepiej udokumentowanych negatywnych interakcji między nabiałem a leczeniem tarczycy jest wpływ na wchłanianie lewotyroksyny. Wapń tworzy z lekiem trudno rozpuszczalne kompleksy w przewodzie pokarmowym, co ogranicza jego dostępność dla organizmu. Dlatego bezwzględnie zaleca się przyjmowanie lewotyroksyny na czczo, popijając wyłącznie wodą, co najmniej 30-60 minut przed pierwszym posiłkiem, w tym produktami mlecznymi, kawą czy suplementami zawierającymi wapń lub żelazo [3, 7]. Warto jednak zawsze postępować zgodnie z zaleceniami lekarza — na przykład jeżeli zaleci dłuższą przerwę! Niepoprawne przyjmowanie leku jest częstą przyczyną trudności w osiągnięciu eutyreozy (prawidłowego poziomu hormonów tarczycy).

Eliminować nabiał? To zależy!

Podsumowując, nabiał może być wartościowym elementem diety osób z chorobami tarczycy, pod warunkiem dobrej tolerancji. W przypadku objawów nietolerancji lub nadwrażliwości, eliminacja może przynieść korzyści. Najważniejszym aspektem związanym z nabiałem i lekami na tarczycę jest jednak przestrzeganie zasad przyjmowania lewotyroksyny, aby zapewnić jej optymalne wchłanianie. Pamiętaj, że każda zmiana diety powinna być dostosowana indywidualnie do Twoich potrzeb i stanu zdrowia, najlepiej po konsultacji ze specjalistą.

W aplikacji mamhashi znajdziesz zarówno jadłospis eliminujący nabiał, jak i klasyczne menu.

Literatura

1. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. (red.): Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020.
2. Asik M., Gunes F., Binnetoglu E., Erturk E., Bozkurt N., Ozhan H., Ozdemir N., Cakir E., Atahan F., Kalkan S., Erbag G., Plavcık S., Ozbay B. (2014). Decrease in TSH levels after lactose restriction in Hashimoto’s thyroiditis patients with lactose intolerance. Endocrine, 46(2), 249–254.
3. Benvenga S., Bartolone L., Pappalardo M. A., Russo A., Lapa D., Giorgianni G., Gamberi O., Trimarchi F. (2008). Altered intestinal absorption of L-thyroxine when administered with soybeans, coffee, and dietary fiber. Thyroid, 18(3), 293–300.
4. Liontiris M. I., Mazokopakis E. E. (2017). A concise review of Hashimoto Thyroiditis (HT) and the importance of iodine, selenium, vitamin D and gluten on its pathophysiology. Hellenic Journal of Nuclear Medicine, 20(1), 51–56.
5. Larussa T., Leone I., Maio V., Federici S., Abenavoli L., Luzza F. (2017). Relationship between Celiac Disease, Autoimmune Thyroid Diseases, and Dermatitis Herpetiformis: A Systematic Review. Nutrients, 9(6), 644.
6. Ruggeri R. M., Campenni A., Vita R., Rotondi M., Ippolito S., Gullo D., Giuffrida G., Calipari G., Conte M., Trimarchi F., Benvenga S. (2015). Dairy products and thyroid autoimmunity. Current Opinion in Endocrinology & Diabetes and Obesity, 22(5), 409–413.
7. Egras A. M., Hamilton W. R., Lenz K. L., Monaghan M. S. (2010). An evidence-based review of essential interactions between hormones and dietary supplements. Pharmacotherapy: The Journal of Human Pharmacology and Drug Therapy, 30(7), 717–740.
8. Płudowski P., Koszewska I., Biernat P., et al. (2018). Praktyczne zalecenia dotyczące suplementacji i leczenia witaminą D – podsumowanie wytycznych europejskich. Postępy Nauk Medycznych, XXXI(Supl. 1), 20-30.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u