Rola żelaza w Hashimoto i niedoczynności tarczycy

Żelazo jest kluczowym mikroelementem,  którego organizm potrzebuje do prawidłowego funkcjonowania. Chorobie Hashimoto i niedoczynności tarczycy często towarzyszy jego niedobór, dlatego tak ważne jest świadome podejście do dostarczania go w diecie.

Funkcje żelaza w organizmie

Żelazo jest głównym składnikiem hemoglobiny (jej nazwa pochodzi od „hemu” – cząsteczki niebiałkowej zawierającej atom żelaza (Fe²⁺), która nadaje krwi czerwony kolor – oraz „globiny” – części białkowej). Hemoglobina wiąże tlen w płucach i transportuje go do wszystkich tkanek organizmu.

Żelazo wchodzi także w skład mioglobiny w mięśniach, która magazynuje tlen dla pracujących komórek mięśniowych. Dodatkowo żelazo jest niezbędne do produkcji energii w komórkach (ATP) oraz odgrywa ważną rolę w stymulacji układu odpornościowego.

Objawy niedoboru żelaza 

Ze względu na ważną rolę, jaką pełni żelazo tworząc hemoglobinę, jednym z najpowszechniejszych objawów jego niedoboru jest przewlekłe zmęczenie i osłabienie. Nie pomaga przespana noc czy regeneracja. Zmęczenie pojawia się nawet bez większego wysiłku, z kolei już przy małych aktywnościach może pojawić się uczucie duszności czy kołatanie serca.

Często zmęczeniu towarzyszą zawroty głowy, mogące być powiązane z niedotlenieniem mózgu (tutaj ponownie warto wrócić do roli hemoglobiny w transporcie tlenu).

Charakterystyczna jest także bladość skóry, bo to właśnie zawartość żelaza nadaje czerwonego odcienia.  Szczególnie widoczna na twarzy, wewnętrznej stronie powiek oraz na dziąsłach. Zauważyć można też suchość skóry, zajady w kącikach ust czy łamliwość paznokci. 

Trudności ze skupieniem uwagi oraz obniżona koncentracja również mogą wiązać się z niedoborem żelaza. Podobnie jak uczucie zimna czy ogólnie obniżony nastrój.

Żelazo a Hashimoto

Jeżeli masz Hashimoto lub niedoczynność tarczycy, to część z powyższych objawów może być Ci bardzo dobrze znana.

Dlaczego?
To nie przypadek. Objawy niedoboru żelaza (nawet bez pełnoobjawowej anemii) są niemal identyczne z objawami niedoczynności tarczycy.

Choroba Hashimoto aktywnie sprzyja rozwojowi niedoborów żelaza. Niedoczynność tarczycy często spowalnia produkcję kwasu solnego w żołądku. Kwaśne pH jest niezbędne do prawidłowego wchłaniania żelaza (szczególnie tego niehemowego, z roślin).

Dodatkowo Hashimoto często współistnieje z innymi jednostkami chorobowymi. Mowa tu na przykład o celiakii oraz zanikowym zapaleniu błony śluzowej żołądka (związanego np. z H. pylori lub autoagresją). Obie te jednostki upośledzają wchłanianie w jelitach.

Sama choroba autoimmunologiczna to stan zapalny. Powoduje to wzrost poziomu hepcydyny – białka, które blokuje uwalnianie żelaza z magazynów (ferrytyny) i zmniejsza jego wchłanianie z jelit. To mechanizm obronny organizmu, który w tym wypadku działa na naszą niekorzyść.

Z drugiej strony żelazo jest niezbędne w produkcji hormonów tarczycy, a jego niedobór blokuje aktywność peroksydazy tarczycowej, dla której żelazo jest konieczne. W rezultacie obserwuje się zmniejszenie syntezy hormonów tarczycy, jak również wzrost poziomu TSH i objętości gruczołu. Anemia może zatem zwiększać ryzyko rozwoju choroby tarczycy, a poprawa spożycia żelaza w przypadku jego niedoboru poprawia jej funkcjonowanie.

Dlatego też żelazo należy do grupy najważniejszych mikroelementów, których stężenie należy kontrolować w chorobie Hashimoto i niedoczynności tarczycy.

Jak poprawić poziom żelaza w chorobie Hashimoto?

Aby skutecznie podnieść poziom żelaza, konieczne jest działanie wielotorowe. Pierwszym krokiem zawsze powinna być konsultacja z lekarzem i potwierdzeniu niedoboru (szczególnie niskiej ferrytyny).

Fundamentem jest świadoma dieta bogata w żelazo. Warto wiedzieć, że żelazo dzielimy na hemowe, czyli najlepiej przyswajalne, którego źródłem jest czerwone mięso, podroby (np. wątróbka) i ryby. Należy ją uzupełniać żelazem niehemowym z roślin strączkowych, pestek dyni, kaszy gryczanej czy zielonych warzyw liściastych.

W przypadku żelaza niehemowego kluczowe jest łączenie tych produktów ze źródłem witaminy C (np. papryką, cytrusami, natką pietruszki, kiszonkami), która drastycznie zwiększa jego wchłanianie.

Jednocześnie, podczas posiłków bogatych w żelazo, należy unikać picia kawy, herbaty (zawierają taniny) oraz spożywania nabiału (wapń), gdyż substancje te silnie hamują jego absorpcję.

Jeśli lekarz zaleci suplementację, preparaty żelaza należy przyjmować ściśle według wskazań, często na czczo lub z witaminą C, oraz bezwzględnie zachować minimum 4-godzinny odstęp od przyjęcia lewotyroksyny (hormonu tarczycy). Równie ważne jest zdiagnozowanie i leczenie pierwotnej przyczyny niedoboru, takiej jak problemy z wchłanianiem (np. niska kwasowość żołądka, celiakia) lub nadmierna utrata krwi.

Jak radzić sobie w praktyce z niedoborem żelaza w Hashimoto?

Codzienne komponowanie posiłków bogatych w żelazo może być wyzwaniem. Tutaj z pomocą przychodzi aplikacja Mamhashi, w której znajdziesz nie tylko skomponowane zgodnie z potrzebami osób z Hashmoto i niedoczynnością tarczycy przepisy, ale też nowość!

Pełen wiedzy i przepisów bogatych w żelazo e-book! Dawka wiedzy opracowana przez specjalistów. E-book dołączany jest do konta każdego użytkownika aplikacji Mamhashi!

Literatura

1. Swora-Cwynar E, Królczyk A, Kałużna M et al. Postępowanie dietetyczne u pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Forum Leczenia Otyłości. 2024;15(2):53–69. doi:10.5603/flo.101351.
2. Garofalo V, Condorelli RA, Cannarella R, Aversa A, Calogero AE, La Vignera S. Relationship between Iron Deficiency and Thyroid Function: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients. 2023 Nov 15;15(22):4790. doi: 10.3390/nu15224790. PMID: 38004184; PMCID: PMC10675576.
3. Ihnatowicz P, Drywień M, Wątor P, Wojsiat J. The importance of nutritional factors and dietary management of Hashimoto’s thyroiditis. Ann Agric Environ Med. 2020;27(2):184–193. doi:10.26444/aaem/112331.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u