W dzisiejszych czasach coraz częściej spotykamy się z chorobami tarczycy, szacuje się, że mogą one występować nawet u 22% społeczeństwa. Do najczęściej diagnozowanych zaburzeń związanych z tarczycą należy m.in. niedoczynność tarczycy. Podstawową rolę w jej leczeniu odgrywa farmakoterapia, jednak równie istotna jest odpowiednia dieta w niedoczynności tarczycy. Dzieje się tak względu na to, że hormony tarczycy wpływają zarówno na metabolizm białek, tłuszczy czy węglowodanów, jak i cholesterolu. Dodatkowo tarczyca posiada wpływ na nasz metabolizm.
Szacuje się, że około 30% spoczynkowej przemiany materii jest zależna właśnie od tego gruczołu. W związku z tym, jeśli w organizmie występuje niedobór hormonów tarczycy, wpłynie to także na odkładanie się tkanki tłuszczowej w organizmie. Przez ostatnie lata coraz więcej mówi się o pozytywnym wpływie diety na przebieg oraz skuteczność terapii w niedoczynności tarczycy. Wzrosła także świadomość wśród społeczeństwa w tym zakresie. Należy jednak pamiętać, aby kierować się zaleceniami żywieniowymi opartymi na badaniach, które posiadają potwierdzenie w świecie nauki.
Według aktualnej wiedzy dieta osób z niedoczynnością tarczycy powinna być przede wszystkim urozmaicona i zdrowa. Każdy powinien dostosować ją indywidualnie do siebie oraz do dotychczasowych nawyków żywieniowych.
Należy zwrócić uwagę na odpowiednią ilość posiłków (od 4 do 5) oraz ich rozłożenie w ciągu dnia. Pierwszy posiłek powinien być spożywany w przeciągu godziny od przebudzenia, kolejne co około 2,5-4 godzin, a ostatni na 2 godziny przed snem. Regularne odżywianie zapobiega zwolnieniu przemiany materii. W kwestii kaloryczności diety czynnikami wpływającymi na zapotrzebowanie energetyczne jest m.in. wiek, wzrost, masa ciała, płeć czy poziom aktywności fizycznej. Jeśli celem diety jest jednocześnie utrata masy ciała – należy to robić z głową oraz pamiętać, że restrykcyjne diety lub głodówki przyczyniać się mogą do wzrostu stężenia TSH czy też zmniejszenia tempa metabolizmu (2).
Białko w niedoczynności tarczycy
Ilość spożywanego białka wśród osób z chorobami tarczycy powinna być nieznacznie wyższa niż w przypadku osób zdrowych i wynosić około 15-20% dziennego zapotrzebowania na energię. Białko wpływa na przyspieszenie tempa metabolizmu i bierze również udział w produkcji hormonów. Dodatkowo odpowiednia podaż w diecie będzie miała wpływ na zmniejszenie procesu wypadania włosów, który jest częstym problemem osób z niedoczynnością tarczycy. Do polecanych, pełnowartościowych źródeł białka w diecie zaliczyć można chude mięso (kurczak, indyk) czy ryby, które oprócz dobrze przyswajalnego białka zawierają także kwasy omega-3. Dobrym źródłem tego makroskładnika jest także mleko, nabiał czy jaja. Warto pamiętać również o białku roślinnym, które znajdziemy w nasionach roślin strączkowych (soczewica, ciecierzyca, fasola, groch).
Węglowodany w niedoczynności tarczycy
Należy zwrócić uwagę, aby spożywane węglowodany pochodziły z pełnoziarnistych produktów zbożowych. Cechują się one niższym indeksem glikemicznym, niż produkty z oczyszczonej mąki. Dodatkowo zawierają więcej witamin, składników mineralnych, ale także błonnika. Błonnik pokarmowy pełni ważną rolę w diecie osób z niedoczynnością tarczycy. Odpowiednia jego ilość wpływa pozytywnie na perystaltykę jelit czy wypróżnienia. Znaleźć go można m.in. w otrębach pszennych, płatkach zbożowych (np. owsianych), pieczywie żytnim, kaszach, ale także warzywach i owocach. Z drugiej strony produktami, których należy unikać są te zawierające cukry proste, czyli m.in. cukierki, ciasta, ciastka, wafelki, itp.
Tłuszcz w niedoczynności tarczycy
Osoby z niedoczynnością tarczycy powinny zadbać o dostarczenie odpowiedniej ilości tłuszczu z dietą, ale również powinny zwrócić uwagę na jego jakość. Zaleca się, aby tłuszcz stanowił około 25-30% dziennej podaży energii. Błędne jest stosowanie diet niskotłuszczowych – warto pamiętać, że takie diety skutkować mogą np. niedoborem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Jeśli chodzi o jego źródła – warto unikać tłuszczy pochodzenia zwierzęcego ze względu na zawarte w nich nasycone kwasy tłuszczowe, ale także cholesterol. Znajdziemy je np. w smalcu czy maśle. Zbyt wysoka podaż tych produktów może przyczynić się do rozwoju m.in. chorób układu krążenia. Mile widziane w diecie są tłuszcze roślinne takie jak olej rzepakowy, lniany, oliwa z oliwek, awokado czy orzechy. Dostarczą one do organizmu nienasycone kwasy tłuszczowe, w tym kwasy omega-3. Kwasom omega-3 przypisuje się szczególną rolę w niedoczynności tarczycy. Charakteryzują się one właściwościami przeciwzapalnymi, pobudzają także przekształcanie hormonu tarczycy trójjodotyroniny (T3) w tyroksynę (T4). Wpłyną również korzystnie na stężenie trójglicerydów we krwi (4).
Składniki mineralne w niedoczynności tarczycy
W przypadku chorób tarczycy ważna jest odpowiednia podaż energii, białka, węglowodanów, czy tłuszczu. Planując swoje żywienie powinno się zwrócić również uwagę na kilka istotnych składników mineralnych takich jak: jod, selen czy cynk.
Jod w niedoczynności tarczycy
Większość osób szukających informacji na temat żywienia w chorobach tarczycy, natknęła się najprawdopodobniej na wzmianki o jodzie i konieczności jego suplementacji. Rzeczywiście jest on jednym z kluczowych składników do produkcji hormonów tarczycy. Jednak należy być ostrożnym z jego suplementacją. Zarówno nadmiar jak i niedobór jodu będzie działał szkodliwie na organizm. Niedobór jodu skutkować może wystąpieniem wola tarczycowego. Z kolei zbyt duża jego ilość prowadzić może do efektu Wolffa-Chaikoffa, który polega na chwilowym zaprzestaniu wychwytu jodu przez tarczycę, co skutkuje zahamowaniem produkcji oraz uwalniania hormonów tarczycowych. Z tego względu chęć wprowadzenia suplementacji jodem warto skonsultować z dietetykiem lub lekarzem. Do polecanych źródeł jodu w diecie u osób z niedoczynnością tarczycy należy dorsz, łosoś, makrela, małże, ostrygi, sól jodowana czy wody mineralne zawierające ten składnik (1).
Selen w niedoczynności tarczycy
Tkanki tarczycy charakteryzują się stosunkowo wysokim stężeniem selenu. Wchodzi on także w skład enzymów, które powiązane są z gospodarką hormonalną tarczycy. Dzięki czemu wpływa on na prawidłowe jej funkcjonowanie. W przypadku zbyt niskiej podaży selenu z dietą, zmniejsza się przyswajalność jodu, ale dochodzić może także do zmniejszenia wytwarzania trójjodotyroniny, która jest jednym z najważniejszych hormonów tarczycy. Największą zawartością selenu charakteryzują się orzechy brazylijskie. Warto jednak pamiętać, że na zawartość selenu w nich wpływ ma kraj pochodzenia oraz ilość tego pierwiastka w glebie. Najbogatsze w selen są orzechy z Brazylii, a najmniejszą ilość zawierają te z Boliwii. Dodatkowo źródłem selenu są m.in skorupiaki i ryby, grzyby, czosnek czy suche nasiona roślin strączkowych (3).
Cynk w niedoczynności tarczycy
Kolejnym ważnym składnikiem mineralnym w diecie osób z niedoczynnością tarczycy jest cynk, który wchodzi w skład hormonu T3. Niski poziom cynku w organizmie może przyczyniać się do nieprawidłowego wiązania tego ważnego dla tarczycy hormonu. Z tego względu warto zadbać o jego prawidłową podaż wraz z dietą. Cynk znajdziemy w produktach takich jak: mięso, wątroba, sery podpuszczkowe, pełnoziarniste pieczywo, kasza gryczana czy jaja.
Substancje wolotwórcze w niedoczynności tarczycy
W kontekście żywienia w niedoczynności tarczycy warto wspomnieć także o substancjach wolotwórczych, które wiążąc się z jodem uniemożliwiają prawidłową syntezę hormonów tarczycy, a przez to przyczyniać się mogą do powstania wola tarczycowego. Występują one przede wszystkim w warzywach kapustnych, orzeszkach ziemnych, roślinach strączkowych czy zielonej herbacie. Dozwolone jest umiarkowane spożycie tych produktów, jednak w przypadku warzyw kapustnych należy poddać je uprzednio obróbce termicznej. Wpłynie to na zmniejszenie ilości zawartych w nich substancji wolotwórczych.
Leki a dieta w niedoczynności tarczycy
Najczęstszym sposobem leczenia niedoczynności tarczycy jest podawanie indywidualnie dobranych dawek lewotyroksyny. Lek ten wykazuje działanie podobne do hormonów tarczycy, dzięki czemu wpływa na wyrównanie ich poziomu w organizmie. Warto jednak pamiętać, że sposób żywienia także będzie miał istotny wpływ na stosowaną terapię. Ważnym aspektem w tej kwestii jest przyjmowanie leku na godzinę przed spożyciem pierwszego posiłku w ciągu dnia. Dodatkowo kwas askorbinowy, czyli witamina C wpłynie pozytywnie na wchłanianie tyroksyny. Z kolei do czynników hamujących wchłanianie leku zaliczyć można produkty sojowe, kawę, sok grejpfrutowy czy błonnik. W przypadku współwystępowania chorób takich jak celiakia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz nietolerancja laktozy należy mieć również na uwadze, że wpływać one mogą negatywnie na wchłanianie leku.
Podsumowanie
Leczenie w niedoczynności tarczycy opiera się przede wszystkim na indywidualnie dobranej farmakoterapii. Należy jednak zwrócić uwagę, że odpowiednio dobrana dieta również odgrywa rolę w terapii. Dzieje się tak względu na to, że hormony tarczycy wpływają zarówno na metabolizm białek, tłuszczy czy węglowodanów. Z tego względu warto zadbać o regularne spożywanie posiłków, odpowiednią podaż białka czy wprowadzenie zdrowych źródeł tłuszczu w swojej diecie. Dodatkowo w chorobach tarczycy bardzo ważną rolę odgrywają składniki mineralne takie jak jod, selen czy cynk. Ich odpowiednia podaż wpłynie na pracę tarczycy.