Choroba Hashimoto (zwana inaczej przewlekłym limfocytarnym zapaleniem tarczycy) jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym. Charakteryzuje ją nieprawidłowa praca układu odpornościowego, której to rezultatem jest niszczenie gruczołu tarczycowego i rozwój niedoczynności tarczycy.
Z chorobą Hashimoto zmaga się aż 13-38% ludności na świecie. Czy można jej zapobiec? Jak dowiedli badacze, można zmniejszyć ryzyko zachorowania na Hashimoto m. in. poprzez spożywanie odpowiednich ilości selenu i jodu.
Od czego zależy zachorowanie na chorobę Hashimoto?
Czynnikiem ryzyka, który ma największy wpływ na wystąpienie i rozwój choroby Hashimoto są uwarunkowania genetyczne. Następnie w mniejszym, ale również istotnym stopniu oddziałują czynniki środowiskowe.
Do środowiskowych czynników ryzyka w przypadku choroby Hashimoto należą: leki (np. amiodaron, czyli lek przeciwarytmiczny), infekcje, sole litu oraz terapie cytokinami. Ponadto ważna jest również dieta, a szczególnie spożycie jodu i selenu.
Nadmiar jodu w diecie a zachorowanie na Hashimoto
Przeprowadzenie badań epidemiologicznych oraz eksperymentów z użyciem modeli zwierzęcych pozwoliło dostrzec powiązanie pomiędzy spożyciem jodu a zapadalnością na chorobę Hashimoto. Zauważono różnice w częstotliwości występowania Hashimoto w populacji w zależności od zamieszkanych obszarów. Głównym powodem powyższych różnic wydaje się być wzbogacanie żywności w jod w poszczególnych krajach.
W rejonach, gdzie wprowadzono fortyfikację żywności jodem (przykładowo poprzez jodowanie soli), można zauważyć większy odsetek zachorowań na choroby autoimmunologiczne. Szkodliwe działanie nadmiaru jodu w organizmie może odbywać się przez wpływ na niekorzystną w skutkach modyfikację białka wytwarzanego przez tarczycę lub indukowanie śmierci komórek tarczycy. Jednakże niedobór jodu również ma negatywne działanie na organizm przez wywołanie stresu oksydacyjnego i wzmożonej produkcji TSH (czyli hormonu tyreotropowego, zwiększającego produkcję hormonów przez tarczycę).
Czy za małe spożycie selenu może wpływać na wystąpienie choroby Hashimoto?
Jak się okazuje, selen również odgrywa ważną rolę w zapobieganiu wystąpienia chorób tarczycy. Zbyt małe spożycie selenu zwiększa ryzyko zapadalności na chorobę Hashimoto. Dzieje się tak, gdyż magazynowany głównie w gruczole tarczycy selen występuje w organizmie w formie wspomagającej ochronę komórek tarczycy przed stresem oksydacyjnym.
Duży niedobór selenu w diecie może skutkować uszkodzeniem komórek tarczycy. Natomiast u osób predysponowanych genetycznie nawet delikatnie za małe spożycie selenu może powodować wystąpienie chorób tarczycy (1).
Zalecane spożycie selenu i jodu w prewencji choroby Hashimoto
O duże ilości selenu w diecie można zadbać poprzez spożywanie orzechów, zboża, mięsa, ryb, nabiału, jaj, kiełków warzyw oraz owoców morza. W szczególności największym źródłem selenu są orzechy brazylijskie. Zalecane spożycie selenu dla zdrowej osoby dorosłej wynosi 55 μg/dobę. Jest to dawka niezbędna dla organizmu do prawidłowego funkcjonowania, a zwłaszcza dotyczy to układu sercowo-naczyniowego oraz immunologicznego. Przy prawidłowo zbilansowanej diecie zjawisko niedoboru selenu jest rzadko spotykane (2).
Warto również pamiętać, że selen w za dużych stężeniach jest toksyczny dla organizmu i może powodować zatrucia (selenoza). Toksyczność selenu jest zależna od formy w jakiej występuje. Z tego powodu suplementacja selenem nie jest bezpieczna, tym bardziej przy braku wiedzy o obecnym stężeniu selenu w organizmie. Zapotrzebowanie na selen powinno być pokrywane głównie z żywności.
Z kolei w przypadku jodu bardzo ważne jest jego dostarczanie w umiarkowanych ilościach. Nie należy całkowicie go wykluczać z diety lub restrykcyjnie ograniczać. Jest on potrzebny do prawidłowego procesu produkcji hormonów tarczycy, gdyż wchodzi w ich skład. Jednakże nadmiar jodu w diecie w chorobie Hashimoto może zwiększać odpowiedź zapalną układu immunologicznego.
Największe ilości jodu można znaleźć w żywności pochodzenia morskiego, jak: ryby, mięczaki i skorupiaki, a szczególnie w halibucie i dorszu. Ponadto dobrym źródłem jest również mleko i produkty z niego wytworzone, jaja oraz sól jodowana. Dla zdrowego człowieka spożycie jodu jest zalecane na poziomie 150 μg/dobę.
Rola witaminy D
Jak się okazuje bardzo ważna dla tarczycy jest właściwa podaż witaminy D. Często osoby chorujące na Hashimoto mają niskie stężenie tej witaminy we krwi w porównaniu do osób zdrowych. Dzięki badaniom na zwierzętach wykazano, że suplementacja witaminą D chroni przed rozwojem chorób autoimmunologicznych. Dostarczanie zbyt małych ilości witaminy D do organizmu przyczynia się m. in. do wystąpienia zaburzeń metabolicznych (insulinooporność czy otyłość). Największe ilości witaminy D można dostarczyć do organizmu przez częste przebywanie na zewnątrz dzięki jej podskórnej syntezie. Wśród żywności najlepszym źródłem witaminy D są: tłuste ryby, oleje z ryb, jaja, drożdże i grzyby. Zalecane dziennie spożycie witaminy D dla zdrowej osoby dorosłej wynosi 15 μg na dobę (3).
Co powinniśmy jeść, a co ograniczać w diecie?
W codziennym życiu zawsze należy dokonywać właściwych wyborów żywieniowych, zgodnych z zasadami prawidłowego żywienia. Stosowanie odpowiednio zróżnicowanej i urozmaiconej diety jest istotne w utrzymaniu zdrowia i prewencji wielu chorób. Zawsze należy pamiętać o codziennym spożyciu pełnowartościowego białka, kwasów tłuszczowych omega-3, a także pełnoziarnistych produktów zbożowych. Bardzo istotne jest dostarczanie odpowiednich ilości witaminy D, jodu oraz selenu. Niewskazane jest stosowanie diet eliminacyjnych, o ile nie ma ku temu uzasadnionych przyczyn (4).
Jak się okazuje spożycie jodu i selenu odgrywa istotną rolę w zapobieganiu zachorowaniom na Hashimoto. Niewłaściwe spożywane ich ilości przez osobę z predyspozycjami genetycznymi mogą skutkować wystąpieniem choroby Hashimoto.