Nietolerancję laktozy zaczęto rozpoznawać dopiero w ciągu ostatnich 50 lat. Obecnie jest ona definiowana jako zespół kliniczny charakteryzujący się bólem brzucha, wzdęciami i biegunką, które występują po spożyciu laktozy.
Co to jest laktoza?
Laktoza jest disacharydem (dwucukrem) powszechnie występującym w różnego rodzaju produktach spożywczych. Do trawienia laktozy niezbędny jest wyspecjalizowany enzym zwany laktazą. Dzięki niemu laktoza rozkładana jest do glukozy i galaktozy.
Genetycznie zaprogramowana redukcja aktywności laktazy w wieku dorosłym dotyka coraz większej części dorosłej populacji świata i może powodować kłopotliwe objawy trawienne, które mogą się również różnić w zależności od indywidualnej ilości laktazy, czasu pasażu jelitowego, a zwłaszcza od ilość spożytej laktozy.
Nietolerancja laktozy w Hashimoto
Wysoka częstość tego zaburzenia występuje generalnie w populacji, nie tylko u chorych na Hashimoto. Szacuje się, że nietolerancja laktozy mniej lub bardziej odczuwalna występuje u około 20 do 80% osobników populacji kaukaskich. W Polsce nietolerancja laktozy dotyka około 30% populacji dorosłej. Problem ten występuje również bardzo często u osób chorujących na Hashimoto.
Produkty zawierające laktozę, czyli głównie produkty mleczne i nabiał są przede wszystkim bogatym źródłem wapnia i białka, ale także witamin z grupy B, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach czy pierwiastków jak cynk, magnez i potas. Istotnym jest zatem zapobieganie potencjalnym niedoborom poprzez dobrze zbilansowaną dietę.
Osoby chorujące na Hashimoto nie zawsze mają nietolerancję laktozy, część z nich nie toleruje po prostu mleka, a nabiał już tak. Dlatego nie każda osoba chorująca na Hashimoto musi wprowadzić dietę niskolaktozową. Eliminacja nabiału konieczna jest w przypadku ewidentnych objawów ze strony przewodu pokarmowego. U osób, którym ciężko wyrównać poziom TSH warto również rozważyć diagnostykę w kierunku tej nietolerancji.
Znaczenie uzasadnionej eliminacji laktozy z diety w chorobach tarczycy jest związane z zaburzeniem wchłaniania leków. Eliminacja nabiału z diety w niektórych wypadkach pozwala również na ustąpienie nieprzyjemnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takich jak bóle brzucha, biegunka czy wzdęcia co jednoznacznie poprawia komfort życia.
W badaniach przeprowadzonych na 84 chorujących na zapalenie tarczycy typu Hashimoto wykazano, że 63 z nich ma nietolerancję laktozy. Eliminacja tego cukru doprowadziła do zmniejszenia stężenia TSH bez modyfikacji dawki lewoskrętnej tyroksyny. Z tego powodu autorzy badania sugerują, żeby osoby, które wykazują duże wahania w stężeniu hormonu tyreotropowego i jednocześnie przyjmują wysokie dawki tyroksyny wykonały test w kierunku nietolerancji laktozy (1).
W przypadku jednoczesnego występowania choroby Hashimoto i nietolerancji laktozy istotne jest zatem wprowadzenie diety niskolaktozowej.
Oprócz dietetycznych ograniczeń żywności zawierającej laktozę, można rozważyć również podawanie enzymu laktazy w formie suplementu diety. Obecnie bada się także możliwość zastosowania probiotyków do leczenia nietolerancji laktozy – niektóre szczepy probiotyczne wykazały specyficzną aktywność β-galaktozydazy, wspomagając w ten sposób trawienie laktozy (4).
Jak leczyć nietolerancję laktozy?
Leczenie nietolerancji laktozy polega głównie na zmniejszeniu lub wyeliminowaniu takiej ilości laktozy, która spowoduje ustąpienie objawów. W zależności od nasilenia dolegliwości, można postępować następująco:
- całkowicie wyeliminować z diety produkty zawierające laktozę;
- ograniczyć spożycie produktów zawierających laktozę;
- wybierać produkty “bez laktozy”, lub “o obniżonej zawartości laktozy”;
- zastosować preparaty zawierające farmakologiczne postacie laktazy (enzymu rozkładającego laktozę) (2).
Jak zastosować dietę niskolaktozową?
- Wyeliminować z diety mleko i produkty mleczne, zarówno krowie, kozie, owcze, bawole, jak i wszystkich innych ssaków. Należy unikać również serów białych, natomiast sery żółte twarde, również zawierają laktozę, ale również sporo tłuszczu i w zależności od stopnia nasilenia nietolerancji małe ilości mogą być dobrze tolerowane (1-2 plasterki).
- Sprawdzać skład spożywanych potraw, czy nie ma w nich dodatku mleka, mleka w proszku lub produktów mlecznych – mleko i produkty mleczne mogą być dodawane także do margaryn, pieczywa, płatków śniadaniowych, ciast, słodyczy, gotowych deserów, zup, sosów w proszku i wędlin.
- Sprawdzać skład leków (tabletek, kapsułek itp.), czy nie zawierają laktozy.
- Osoby z nietolerancją laktozy zazwyczaj dobrze tolerują ilości 5-10 g laktozy – taka ilość odpowiada 100 – 200 ml maślanki, kefiru, jogurtu i słodkiego mleka (3).
Podsumowując, przy jednocześnie występującej chorobie Hashimoto i nietolerancji laktozy należy wprowadzić dietę eliminacyjną, dzięki temu zwiększy się skuteczność leczenia farmakologicznego (5).
Pozwoli to również na wyciszenie toczącego się stanu zapalnego w organizmie oraz ustąpienie nieprzyjemnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takich jak bóle brzucha, biegunka czy wzdęcia co jednoznacznie poprawi komfort życia.