Lektyny są to białka wiążące węglowodany należące do rodziny glikoprotein. Lektyny mogą być dostarczane do organizmu człowieka wraz z pożywieniem. Szacuje się, że około 30% produktów spożywczych może w swoim składzie zawierać lektyny. Ze względu na potencjalny wpływ lektyn na układ odpornościowy przypuszcza się, że mogą one odgrywać pewną rolę w rozwoju chorób o podłożu autoimmunologicznym, w tym choroby Hashimoto. Jednak rola lektyn w powstawaniu choroby Hashimoto nie została do tej pory jednoznacznie potwierdzona.

Gdzie znajdują się lektyny

Spośród produktów spożywczych najwięcej lektyn zawierają nasiona roślin strączkowych, takie jak: soja, soczewica, groch, fasola, bób, łubin. Obecność tych związków stwierdza się także w różnego rodzaju ziarnach zbóż (w tym pszenicy). Źródłem lektyn w naszej diecie są także rośliny psiankowate, takie jak: pomidor, papryka, ziemniak, bakłażan oraz jagody goji. Do tej grupy należy także tytoń. Lektyny znajdują się ponadto w orzechach, nasionach i grzybach (1).

Wpływ lektyn na organizm człowieka

Lektyny mogą wywierać działanie tzw. przeciwżywieniowe, wykazując negatywny wpływ na wzrost, rozwój i zdrowie człowieka. Jak wykazano lektyny mogą wpływać na toczące się w organizmie procesy metaboliczne. Spożywane w dużych ilościach mogą przyczyniać się do niszczenia kosmków jelitowych i być przyczyną zmian w mikroflorze jelitowej. Przypuszcza się, że lektyny mogą także obniżać aktywność wielu enzymów oraz być przyczyną zaburzeń wydzielania trzustkowego i syntezy insuliny. Lektyny mogą ponadto sprzyjać powstawaniu zmian morfologicznych w nerkach, wątrobie, trzustce, a także w limfocytach. Wykazano również, że powodują one zlepianie się erytrocytów co doprowadza do niedotlenienia komórek, tkanek i organów i co stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Należy jednak zaznaczyć, że reakcja ta jest swoista wobec krwi różnych gatunków zwierząt np. lektyny fasoli wykazują bardzo silne działanie wobec krwi owcy, podczas gdy lektyny grochu nie posiadają takich właściwości. Lektyny ponadto wykazują zdolność do znacznej redukcji rozmiarów grasicy (4).

Oprócz negatywnego wpływu na organizm człowieka niektóre lektyny mogą także pełnić wiele korzystnych funkcji. Jak wykazano niektóre rodzaje lektyn mogą potencjalnie hamować tworzenie się przerzutów nowotworowych poprzez stymulację układu odpornościowego, wzmożone uwalnianie cytokin i zwiększenie wytwarzania struktur/związków niszczących komórki nowotworowe (5).

Lektyny a ryzyko choroby Hashimoto

Jak wspomniano powyżej lektyny mogą podrażniać przewód pokarmowy. Niektórzy autorzy przypuszczają, że w ten sposób mogą one przyczyniać się do powstawania zespołu nieszczelnego (cieknącego) jelita, który charakteryzuje się powstawaniem niewielkich uszkodzeń w błonie śluzowej jelit. Przez powstałe uszkodzenia do krwiobiegu mają przenikać niestrawione cząsteczki pokarmu (w tym lektyny). Obecność lektyn we krwi, poprzez stymulacje układu odpornościowego, może z kolei przyczyniać się do powstawania chorób autoimmunologicznych, w tym m.in. choroby Hashimoto. Obecnie brak jest jednak badań, które jednoznacznie potwierdzają rolę lektyn w powstawaniu tej choroby (2).

Jak zmniejszyć narażenie organizmu na działanie lektyn?

Jeśli zależy Ci na ograniczeniu narażenia organizmu na lektyny, pamiętaj, że najlepszym sposobem będzie ograniczenie spożycia produktów bogatych w te związki. Nie zapominaj również, że lektyny ze względu na ich charakter białkowy, są wrażliwe na wysokie temperatury. Tak więc odpowiednia obróbka termiczna produktów spożywczych z pewnością przyczyni się do częściowego zmniejszenia aktywności tych związków. Aktywność lektyn obniża się także w wyniku procesu dojrzewania nasion. Zmniejszeniu aktywności lektyn sprzyja także proces kiełkowania i fermentacji. W przypadku warzyw i owoców pamiętaj, że najwięcej lektyn zawierają skórka i nasiona (3).