Błonnik pokarmowy stanowi niejednorodną frakcję chemiczną, która jest odporna na działanie enzymów trawiennych człowieka. Wyróżnia się błonnik rozpuszczalny i nierozpuszczalny w wodzie. W skład frakcji nierozpuszczalnej błonnika wchodzą: celuloza, hemicelulozy i ligniny. Do frakcji rozpuszczalnej zalicza się natomiast: fruktooligosacharydy, pektyny, gumy, śluzy, β-glukany, skrobię oporną oraz niektóre hemicelulozy.
Rola błonnika pokarmowego
Frakcje błonnika różnią się pod względem działania fizjologicznego. Błonnik rozpuszczalny w wodzie jest odpowiedzialny głównie za obniżenie absorpcji glukozy i cholesterolu w jelitach, co wpływa tym samym na zmniejszenie ich stężenia w surowicy krwi. Błonnik nierozpuszczalny z kolei przyspiesza perystaltykę jelit, zwiększa ilość wypróżnień i przez to zapobiega zaparciom.
Wpływ błonnika na przebieg choroby
Istotnym czynnikiem mogącym nasilać objawy choroby Hashimoto są nieprawidłowe nawyki żywieniowe, w tym przede wszystkim zbyt mała ilość błonnika pokarmowego w diecie. Poprowadzone do tej pory badania wykazały, że wzrost podaży błonnika u osób z chorobą Hashimoto zwiększa tempo ubytku masy ciała, co pozwala na poprawę efektywności leczenia dietetycznego w tej grupie pacjentów. (1)
Należy pamiętać, że błonnik zwiększa objętość przyjmowanego pożywienia bez zmiany jego kaloryczności, co pozwala na szybsze uzyskanie efektu sytości. Żywność bogata w błonnik pokarmowy wymaga także wzmożonego gryzienia. Dzięki temu posiłek, który jest bogaty w błonnik zazwyczaj spożywa się dłużej. Z kolei powolne spożywanie jedzenia wpływa korzystnie na wolniejszy wzrost poziomu glukozy we krwi, co w chorobie Hashimoto jest szczególnie polecane. Odpowiednia podaż błonnika w diecie może ponadto złagodzić zaparcia, które są częstym problem u osób z niedoczynnością tarczycy. Błonnik pokarmowy skraca czas pasażu jelitowego i pobudza ukrwienie jelit. Ponadto wychwytuje związki toksyczne w jelitach i zapobiega ich powtórnemu wchłanianiu. Błonnik wiąże ponadto tłuszcz i cholesterol, zmniejszając ryzyko chorób serca. Dodatkowo frakcja rozpuszczalna błonnika pokarmowego korzystnie wpływa na redukcję stężenia cholesterolu całkowitego cholesterolu frakcji LDL we krwi. Odpowiednia podaż błonnika wpływa także na obniżenie poziomu glukozy po spożytym posiłku oraz stężenia insuliny, co zapobiega gwałtownym wahaniom cukru we krwi (2).
Niestety mimo korzystnego wpływu błonnika na organizm człowieka nie można spożywać go w nieograniczonych ilościach. Należy pamiętać, że nadmiar błonnika w diecie osób z chorobą Hashimoto może upośledzać przyswajanie składników mineralnych np. wapnia, żelaza i cynku. Wynika to ze zdolności błonnika do wiązania tych składników mineralnych w jelicie i ich wydalania z kałem, a tym samym niemożnością ich wchłonięcia do krwioobiegu. Nadmiar błonnika może również negatywnie wpływać na wchłanianie leków stosowanych w niedoczynności tarczycy, upośledzając tym samym ich skuteczność. Przy nadmiernym spożyciu włókna pokarmowego mogą się także pojawić negatywne objawy ze strony przewodu pokarmowego (np. wzdęcia). Jednak warto pamiętać, że jeśli za zwiększeniem podaży błonnika nie idzie większa ilość spożywanych płynów to niestety może mieć to odwrotny skutek i mogą wystąpić uporczywe zaparcia (6).
Zalecenia dotyczące spożycia błonnika
Według norm żywienia człowieka dla populacji Polski dobowe zapotrzebowanie na błonnik u osób dorosłych wynosi 25 g/dobę (3). Natomiast ze względu na spadkową tendencję spożycia błonnika Światowa Organizacja Zdrowia zaleca dzienne jego spożycie na poziomie 27-40 g/dobę, co odpowiada ilości 14 g/1000 kcal. W przypadku osób z chorobą Hashimoto poleca się zwiększenie spożycie błonnika do około 30 g/dobę.
Źródła błonnika pokarmowego w diecie
Błonnik pokarmowy można znaleźć m.in. w produktach zbożowych z pełnego przemiału (kasze, makarony, pieczywo), warzywach i owocach. Głównym źródłem błonnika nierozpuszczalnego są mąki pełnoziarniste, płatki zbożowe, otręby, gruboziarniste kasze, ryż brązowy, warzywa i orzechy. Błonnik rozpuszczalny występuje natomiast w owsie, jęczmieniu, owocach cytrusowych, jabłkach, nasionach roślin strączkowych i siemieniu lnianym. Szczególnie polecanym źródłem błonnika dla pacjentów z niedoczynnością tarczycy są: siemię lniane, orzechy, produkty pełnoziarniste, warzywa, jabłka oraz owoce cytrusowe. Pamiętaj, że produkty pełnoziarniste mają niższy indeks glikemiczny oraz więcej składników mineralnych i witamin niż ich oczyszczone odpowiedniki (4).
Podsumowanie
Przeprowadzone badania kliniczne potwierdzają korzystny wpływ błonnika pokarmowego w dietoterapii choroby Hashimoto. Dieta bogata w błonnik jest skuteczną formą leczenia zaparć, które często towarzyszą niedoczynności tarczycy. Pomaga również utrzymać właściwą masę ciała. Należy jednak pamiętać o starannym doborze produktów będących źródłem błonnika oraz o odpowiedniej podaży płynów.